| |
Öz: Giriþ: Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði (ÝSG); Ýþ yerlerinde iþin yürütülmesi sýrasýnda, çeþitli nedenlerden kaynaklanan saðlýða zarar verebilecek koþullardan korunmak amacýyla yapýlan sistemli ve bilimsel çalýþmalardýr. ÝSG; týbbýn, tekniðin ve birçok bilim (fizik, kimya, mühendislik, sosyoloji, psikoloji, hukuk, sosyal politika vb.) dalýnýn ilgi alanýna giren çok sektörlü bir çalýþma alanýdýr (Bilir ve Yýldýz, 2014). Türkiye’de ÝSG ile ilgili yasal düzenlemelerle ciddi çalýþmalar yapýlmasýna raðmen iþ kazasý açýsýndan Avrupa’da birinci, Dünyada ise üçüncü sýradadýr. Ülkemizdeki iþ kazalarýný ve meslek hastalýklarýný önlemek, saðlýklý ve güvenli iþ yerleri oluþturmak için ülke genelinde ÝSG kültürünün yaygýnlaþtýrýlmasý büyük önem arz etmektedir. ÝSG bilinci oluþturmada ve bunu bir güvenlik kültürü haline getirmede bu konuda yapýlacak lisansüstü eðitimlerin önemli rolü vardýr. ÝSG sorunlarýnýn anlaþýlýp çözümlenmesinde, ÝSG kültürünün geliþtirilmesinde ve geleceðe yönelik doðru eðitim planlamasýnýn yapýlmasýnda ÝSG araþtýrmalarýnýn önemi her geçen gün artmaktadýr. Bundan dolayý ÝSG alanýnda ne tür çalýþmalarýn yapýldýðý ya da yapýlmadýðý ve ÝSG disiplininin diðer disiplinler içindeki yerinin belirlenmesi ÝSG alanýnda yeni araþtýrma konusu seçiminde araþtýrmacýlara yardýmcý olacaðý düþünülmektedir. Amaç: Türkiye’de 1978–2017 yýllarý arasýnda ÝSG konularýnda çalýþýlan lisansüstü tezlerin betimsel bir analizi yapýlarak, çalýþmalarýn farklý kriterlere göre nasýl bir daðýlým gösterdiðini belirlemektir. Kapsam: Araþtýrmanýn evrenini, Türkiye’deki üniversitelerde yapýlmýþ olan lisansüstü tezleri, örneklemini ise ÝSG alanýndaki yükseköðretim kurulu tez veri merkezinde bulunan, 2017 yýlýna kadar tamamlanmýþ tezler oluþturmaktadýr. Yöntem: Çalýþmamýz retrospektif tipte, tanýmlayýcý kayýt taramasý çalýþmasýdýr. Tarama sürecinde Yüksek Öðretim Kurulunun Ulusal Tez Merkezi Veri Tabaný kullanýlmýþtýr. YÖK tez arama sisteminde var olan lisansüstü tezlerde “Ýþ Saðlýðý” ve “Ýþ Güvenliði” kelimelerinin geçtiði bütün tezlere ulaþýlmýþtýr. Tezler, ait olduklarý anabilim dallarý, üniversiteler, enstitüler, danýþmanlýk, türüne, yayýnladýklarý yýl ve konu alanlarý açýsýndan analiz edilerek araþtýrma eðilimleri belirlenmiþtir. Elde edilen veriler nitel araþtýrma yöntemlerinden olan içerik analizine göre deðerlendirilmiþtir. Bulgular: Araþtýrma sonucunda ÝSG ile ilgili 1022 adet Yüksek Lisans, 124 adet Doktora ve 23 adet Týpta Uzmanlýk olmak üzere toplam 1169 adet lisansüstü teze ulaþýlmýþtýr. 817 tezin (%69.88) izinli olduðu, 879 tezin (% 75.19) devlet üniversitelerinde yazýldýðý, 514 tezin (%43.97) Prof. unvanlý danýþmanlarla çalýþýldýðý, 644 tezin (%55.09) erkek araþtýrmacýlar tarafýndan yapýldýðý ve 499 tezin (%42.69) Marmara Bölgesindeki üniversitelerde yapýldýðý tespit edilmiþtir. Yapýlan analiz sonucunda üniversiteler arasýnda en çok araþtýrmayý Gazi Üniversitesinin (%12,33), enstitüler arasýnda en çok araþtýrmayý Fen Bilimler Enstitüsünün (%40,21), anabilim dallarý arasýnda en çok araþtýrmayý Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði Anabilim Dalý’nda (%21,39) yapýldýðý belirlenmiþtir. Gazi Üniversitesi’ni (145) Ýstanbul (72), Ýstanbul Teknik (49), Dokuz Eylül (47) ve Üsküdar Üniversitesi (42) üniversiteleri izlemektedir. Lisansüstü tezlerin ana bilim dallarýna göre daðýlýmlarýna bakýldýðýnda, tezleri 250’sinin Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði anabilim dalý, 127’sinin Ýþletme veya Ýþletme Yönetimi anabilim dalý, 112’sinin Çalýþma Ekonomisi ve Endüstri Ýliþkileri anabilim dalý ve 110’unun da Halk Saðlýðý anabilim dalýnda yapýldýðý görülmektedir. Konu ile ilgili en çok tez yazýlmýþ seneler sýrasýyla 2015 (180 tez), 2016 (161 tez), 2017 (157 tez) ve 2014 (109 tez)’dür. Ýþ saðlýðý ve güvenliði alanýnda yapýlan lisansüstü tez konularýnýn sektörlere göre daðýlýmýna bakýldýðýnda, tezlerin %18.91’i Sanayi iþlerinde çalýþma yapýldýðý görülmüþtür. Çalýþýlan konu alanlarýna göre en çok çalýþýlan ilk beþ konu %18,91 Sanayi, %13,26 Saðlýk, %12,57 Ýnþaat, %6,93 Tarým-Orman-Gýda, %6,84 Maden olduðu tespit edilmiþtir. Sonuç: ÝSG ile ilgili lisansüstü tez çalýþmalarýnýn genel durumu tespit edilmiþtir. 2012 yýlýnda 6331 sayýlý kanununun çýkmasý ve açýlan lisansüstü program sayýlarýnýn artmasýyla lisansüstü tez sayýlarý 3 hanelere çýkmýþtýr. ÝSG çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalý olduðu için farklý enstitülerde farklý anabilim dallarýnda geniþ bir çalýþma sahasýna sahiptir. Konu alanlarý bakýmýndan tezlerin önemli bir kýsmýnýn birbirine benzediðini Kimya Mühendisliði, Makine Mühendisliði ve Elektrik Mühendisliði gibi ÝSG’nin önemli olduðu mühendislik dallarýnda çok fazla lisansüstü tez bulunmaktadýr. Araþtýrma, benzer çalýþmalar ile oluþacak yýðýlmalarýn önlenebilmesi ve insan kaynaklarýnýn daha etkili ve verimli yönlendirilebilmesi açýsýndan önemlidir.
Anahtar Kelimeler: Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði, Lisansüstü, Üniversite, Anabilim Dalý, Enstitü
|
