Öz: Giriþ: Günümüz mimarisinde doðal ýþýk ya da yapay aydýnlatma kullanýmý sadece mekânlarýn iþlevsel gerekliliklerine cevap vermekte, mekânda yarattýðý hissiyat ikincil planda kalmaktadýr.. Iþýk ve ýþýðýn yarattýðý etki, doðu kültüründe birçok mistik düþünceye konu olmakta ve somut ürünlerde kullanýmý göze çarpmaktadýr. Ýranlý sanatçýlarýn eserlerinde, Müslüman âlimlerin mistik düþüncelerin izlerini özellikle dini yapýlarda görmek mümkündür. O topraklarda yaþayan âlimler arasýnda, Ýslam felsefecisi ve Ýþrak okulunun kurucusu Sohreverdi’nin (1765-1812) felsefesine göre tüm varlýk nur (ýþýk), karanlýk ise yokluktur. Bu felsefeci, varlýklarýn varoluþ þansý ve epistemolojik deðerinin ýþýktan alýndýðýný söyler. Bu düþüncede tüm ýþýklarýn ve dolayýsýyla varlýklarýn kaynaðý, ýþýklarýn ýþýðýný ‘Tanrý’ olduðuna iþaret etmektedir. Amaç: Iþýk, mekân aydýnlatma iþlevini gerçekleþtirmesinin yaný sýra maneviyat ve hissiyatýn yoðun olduðu cami gibi dini yapýlarda mekân kullanýcýsýnýn günlük hayattan maneviyata geçiþ yapmasýndaki rolünü ortaya çýkarmaya çalýþýlmýþtýr. Yöntem: Bu çalýþmada, betimsel bir yaklaþýmla Sohreverdi felsefesinde yer alan ýþýk olgusunun Ýslam mimarisi üzerindeki yansýmalarý ve bu felsefedeki bakýþ açýsýnýn bir cami yapýsýndaki izleri irdelenecektir. Sýnýrlýlýklar: Analiz edilen cami Ýran’ýn güney batýsýnda yer alan Þiraz kentindeki Nasir al Molk camisidir. Bu caminin seçim nedeni, mekân tasarýmýnda ýþýk ve renk birlikteliðinin özgün bir atmosfer oluþturmasýndan kaynaklanmaktadýr. Sonuç: Yapýlan araþtýrma ve analizlere göre, Sohreverdi’nin felsefesindeki ýþýk ve karanlýk tanýmlarý ile Nasir al-Molk Camisindeki ýþýðýn mimari unsurlara etkisi bir biri ile örtüþmektedir.
Anahtar Kelimeler: Camideki Iþýk Etkisi, Cami Yapýlarý, Ýslam ve Mimarlýk
|
