Alüminyum alaþýmlarý, hafifliði, yüksek korozyon direnci, düþük ergime sýcaklýðý, geri dönüþüme uygun olmasý gibi birçok özelliði ile endüstride yaygýn olarak kullanýlmaktadýr ve kullaným oraný her geçen gün artmaktadýr. Özellikle otomotiv ve havacýlýk sektöründe kullanýmý git gide artan bu alaþýmlarýn birisi de alüminyum alaþýmlý jantlardýr. Alüminyum alaþýmlý jantlar genellikle alçak basýnçlý döküm yöntemi ile üretilmektedir. Bu yöntemde kullanýlan kalýplarda yüksek sýcaklýklara dayanýklý sýcak iþ takým çelikleri kullanýlmaktadýr. Fakat alüminyum alaþýmlý jant kalýplarýnda karþýlaþýlan en büyük sorunlardan birisi kalýplarýn belirli döküm adetlerinden sonra deformasyona uðramasýdýr. Deformasyonlar kalýpta beslemenin yapýldýðý ve sýcaklýðýn en fazla olduðu alt maçanýn göbek bölgesinde meydana gelmektedir. Deformasyonlar sonucunda kalýptan çýkan jantlarýn aðýrlýðý artmakta, yurt dýþýndan ithal olarak alýnan çeliklerle üretilen kalýp parçalarý hurdaya ayrýlmaktadýr. Bu nedenle, yapýlan bu çalýþmada jant kalýplarýnda deformasyona neden olan etmenler kök neden analizleri ile incelenmiþtir. Daha sonra deformasyonu engelleyici tasarýmlar yapýlmýþtýr ve farklý malzeme denemeleri gerçekleþtirilmiþtir. Periyodik olarak kalýplarýn deformasyon performanslarý takip edilmiþtir ve elde edilen veriler istatistiksel olarak incelenmiþtir. Yapýlan analizler sonucunda çalýþma kapsamýnda uygulanan tasarýmýn, kalýplarýn deformasyona uðramasýnda önemli bir azalmaya sebep olduðu, ayrýca mevcut malzemeye alternatif olarak kullanýlan sýcak iþ takým çeliði sýnýfýnýn da daha yüksek deformasyon direnci gösterdiði belirlenmiþtir. Belirlenen yeni tasarým ve kalýp malzemesi ile daha yüksek deformasyon direnci saðlanarak kalýplarýn ömrü artýrýlabilecektir.
Anahtar Kelimeler: Alüminyum Döküm, Alüminyum Jant Kalýbý, Kokil Kalýp, Sýcak Ýþ Takým Çeliði, Plastik Deformasyon
|
