Dünya’da en bol ve doðal olarak bulunan bileþik selülozdur ve bunu sýrasýyla kitin takip etmektedir. Selüloz bitkilerden elde edilirken ve kitin ise çok çeþitli kaynaklardan elde edilebilmektedir. Her yýl yaklaþýk 10 milyar ton kitin doðada biyosentez yoluyla üretilmektedir. Kitosanýn ana maddesi kitindir. Kitosan, antibakteriyel, antifungal, biyouyumlu, biyobozunur ve toksik özellik göstermeyen doðal bir amino polisakkarittir. Kitin, doðada karides, yengeç, ýstakoz gibi kabuklu deniz canlýlarýnýn, böceklerin dýþ iskelet yapýsýnda ve mantarlarýn hücre duvarýnda bulunur. Ýþlenmiþ deniz ürünlerinin yaklaþýk % 45'ini karidesler oluþturmaktadýr ve atýklarýn büyük çoðunluðunu ise dýþ iskeleti kabuk oluþturmaktadýr. Bu atýk, hammaddenin toplam aðýrlýðýnýn % 50-70’ine tekabül eder. Balýk ve kabuklularýn atýklarý deðerlendirilemediðinde çevre kirliliði oluþturmaktadýrlar. Bu kabuk atýklarý deðerlendirildiklerinde basit ve ucuz bir yöntemle katma deðeri yüksek bir malzemeye dönüþtürülebilmektedir. Kitinin deasetilasyon ile kitosan, elde edilmektedir. Kitosan üretimi sýrasýndaki deasetilasyon iþlemi kitosanýn fizikokimyasal ve fonksiyonel özelliklerini deðiþtirmektedir. Kitosanýn özelliklerini deasetilasyon derecesi, viskozitesi ve molekül aðýrlýðý etkilemektedir. Kitosan günümüzde yaygýn olarak kimyasal ekstraksiyon yöntemleri ile elde edilmektedir. En yaygýn olarak tercih edilen yöntemler ise 3 aþamalý olarak yapýlmaktadýr. Bu çalýþmada, kabuklu deniz canlýlarýnýn atýklarýna demineralizasyon, deproteinizasyon ve renk giderme iþlemleri uygulanarak kitin elde edildi. Daha sonra kitinden farklý yöntemler kullanýlarak kitin molekülünün 2. karbon atomuna baðlý bulunan asetil grubu yüksek konsantrasyonda sodyum hidroksit ile muamele edilerek çýkarýldý ve kitosan doðal polimeri elde edildi ve özellikleri incelendi.
Anahtar Kelimeler: Atýk, Deasetilasyon, Kabuklu deniz canlýlarý, Kitin, Kitosan
|
