Çeþitli mühendislik uygulamalarýnda kullanýlan önemli parçalarýn veya yapýlarýn tasarým, imalat ve malzeme kusurlarýndan kaynaklanan hasarlarýnda kök nedeni belirlemek hem tasarýmcýlar ve hem de imalatçýlar için zorlu bir süreçtir. Bu nedenle, hasarýn kök nedenini doðru þekilde saptayabilmek için, hata belirtilerinin gözlemlendiði, bu gözlemler sonucu çeþitli verilerin elde edilebildiði ve verilerle doðru sonuçlarýn ortaya konabildiði bilimsel analizlerin yapýlmasý gerekir. Bu çalýþmada, aðýr ticari araçlarda kullanýlan kampanalý frenlerin tahrik momentini aktarma amacýyla tasarlanmýþ ve yorulma testi ile tasarýmý doðrulanmýþ Z-kam milinin çalýþma ömrüne karþýlýk gelen çevrimsel yükleme sayýsýndan çok daha önce hasarlandýðý gözlemlenmiþtir. Bu hasarýn kök nedenini tespit edebilmek için olasý hasar mekanizmalarý belirlenerek sistematik bir yaklaþým olan hasar analizi çalýþmasý ile gerçekleþtirilmiþtir. Hasar analizi çalýþmasý ile sýrasýyla görsel kontrol, malzeme / metalürjik kontrol, ýsýl iþlem kontrolü, taramalý elektron mikroskobu (SEM) ile hasarlý bölgenin kontrolü ve imalat parametrelerinin kontrolü yapýlarak hasar kök nedeni tespit edilmeye çalýþýlmýþtýr. Bu çalýþma ile Z-kam milinin imalat sürecindeki sýcak dövme prosesinde, çelik bar ýsýtma iþleminin belirlenen sýcaklýk deðerinden daha yüksek bir deðerde gerçekleþmesi nedeniyle Z-kam milinin boyun bölgesinde hasarýn meydana geldiði tespit edilmiþtir. Bu durum, dövme prosesi sýrasýnda parçanýn kafa kýsmýnda gerçekleþen þekil deðiþimi etkisi ile boyun bölgesinin içyapýsýnda boþluklar ve çatlaklar oluþturarak parça mukavemetini düþürdüðü tespit edilmiþtir. Gerçekleþtirilen bu çalýþma, Z-kam mili gibi birçok farklý imalat prosesi barýndýran ve kritik öneme sahip olan benzer nitelikli parçalar üzerinde, metodolojik hasar analizinin uygulanabilirliðine yardýmcý olmayý hedeflemiþtir.
Anahtar Kelimeler: Z-kam kampanalý fren, Z-kam mili, Hasar analizi, Aðýr hizmet aracý
|
