Öz: Giriþ: Karayollarý ulaþým için son derece önemli yapýlardýr. Yerleþim yerlerini birbirlerine baðlayan bu yapýlar belirli ölçü ve standartlara sahip olarak planlanýp uygulanmaktadýr. Kentsel alanlarda yollar hem taþýtlarýn hem de yayalarýn aktif olarak kullandýðý mekanlara dönüþmektedir. Yollarýn ulaþým amaçlý kullanýlan kýsýmlarý ile beraber yeþil alan olarak kullanýlan orta refüj, kavþak vb alanlarý da rekreasyonel amaçlý olarak kullanýlabilmektedir. Bu alanlarda kullanýlan bitkiler ile hem görsel zenginlik içeren tasarýmlar oluþturulurken hem de yaya ve taþýtlarý uyarýcý renk ve desenlerde uygulamalar yapýlmaktadýr. Uyarýcý özellikleri ile bitkilerin renk doku form özellikleri kullanýlarak yayalar ve sürücüler yavaþlama, durma ve dönüþlerde aktif olarak bilgilendirilebilmektedir. Bitkilerin bu þekillerde etkili kullanýlabilmesi için peyzaj tasarým ve bitkilendirme tasarýmý ilkeleri çerçevesinde özellikleri de dikkate alýnarak uygulanmasý önem taþýmaktadýr. Bu araþtýrmada Çanakkale’de Atatürk ve Troya caddeleri ile Ýzmir-Bursa yolu üniversite kavþaðý; uzaktan algýlama verileri kullanýlarak yol güzergahlarý boyunca barýndýrdýklarý bitki varlýklarý açýsýndan incelenmiþtir. Elde edilen verilerin mekânsal ve öznitelik verileri coðrafi bilgi sistemleri (CBS) ortamýnda haritalanmýþ ve deðerlendirilmiþtir. Amaç: Bu araþtýrma ile bitkisel tasarýmýn güvenli bir trafiðin saðlanmasýndaki önemi ile bitki varlýðýný yerinde gözlem tespit etmenin zorluðu göz önüne alýnarak uzaktan algýlama ve CBS sistemlerinin kullanýlabilirliðinin belirlenmesi amaçlanmýþtýr. Kapsam: Araþtýrmanýn kapsamý, Çanakkale Merkez Ýlçe kent içi ulaþýmýn en önemli güzergahlarýndan Atatürk ve Troya caddeleri ve bu iki cadde ile Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Terzioðlu Yerleþkesi kavþaðýnda kesiþen Bursa-Ýzmir ana yolunun trafik ýþýklarýna kadarki 250m’lik kesitlerindeki orta refüj ve yol kenarý bitkilendirme alanlarýdýr. Sýnýrlýklar: Kullanýlan uzaktan algýlama verisinin orta seviyede mekânsal çözünürlüðe sahip olmasý bu çalýþmadaki sýnýrlýlýklarýdýr. Bu sýnýrlýlýklarýn kaldýrýlmasý için yüksek mekânsal çözünürlüklü ve yüksek maliyetli uydu görüntülerinin kullanýlmasý gerekmektedir. Yöntem: Bu çalýþmada uzaktan algýlama verisi olarak Google Earth’ün kullanýcýlara sunduðu görünür bölge bantlarýný içeren uydu görüntüleri kullanýlmýþtýr. Görüntüler üzerinden sayýsallaþtýrýlmýþtýr. Bitki varlýðý ise yeþil bölge bandý kullanýlarak eþik deðerlerine göre sýnýflandýrýlmýþtýr. Uydu görüntülerinden sayýsallaþtýrýlan veriler CBS ortamýna aktarýlmýþtýr. Ayrýca arazide çalýþmalarýnda gerçekleþtirilen gözlemler neticesinde elde edilen öznitelik verileri de CBS ortamýna aktarýlmýþtýr. Tüm verilerin CBS ortamýna bir arada deðerlendirilmesi ile konu ile ilgili tematik haritalar oluþturulmuþtur ve bu haritalar tasarým ilkelerini belirlemek ve yeni öneriler getirmek için yardýmcý veri olarak kullanýlmýþtýr. Bulgular: Uzaktan algýlama ve CBS deðerlendirmeleri sonuçlarýna göre incelenen yol güzergahý 8,1 km uzunluðundadýr ve incelenen alan alaný yaklaþýk 236,9m2’dir ve bunun 62,165 m2’si bitki örtüsü ile kaplýdýr. Özellikle orta refüjlerde kullanýlan bitki türleri bakýmýndan incelendiðinde sürücülerin araç içi oturma hizalarýndan daha yüksek türlerin kullanýmýnýn görüþ açýsý ile ilgili sorunlara yol açtýðý tespit edilmiþtir. Ayrýca Ýskele Meydanýna doðru yaklaþtýkça aðaçlarýn kullanýldýðý, yapýlan tespitler ile bu bitkilerin daha önceden dikilen yaþlý bitkiler olduðu belirlenmiþtir. Koruma yaklaþýmlarý nedeni ile bu türlere müdahalenin sýnýrlý olmasý zaman zaman trafik akýþýný olumsuz etkilemektedir. Sonuç: Çalýþma sonunda, uydu görüntüleri kullanýlarak üretilen verilerin CBS ortamýnda deðerlendirilmesi ile daha hýzlý ve güvenilir çalýþmalar gerçekleþtirilebildiði sonucuna ulaþýlmýþtýr. Bu çalýþmanýn hassasiyeti daha yüksek çözünürlüklü uydu görüntülerinin temin edilerek kullanýlmasý ile iyileþtirilebilir. Maliyeti yüksek bu verilerin temin edilmesi ile güncel ve yüksek doðrulukta çalýþmalar gerçekleþtirilebilir. Bununla beraber uydu görüntüleri ile yapýlan bitki ve açýk yeþil alanlarýn tespiti ile beraber zaman tasarrufu saðlanarak daha büyük ölçekteki çalýþmalarýn daha sistematik kurgulanmasý da saðlanabilecektir.
Anahtar Kelimeler: Bitkisel Tasarým, Karayolu, Trafik Güvenliði, Uzaktan Algýlama, CBS
|