Keywords:

Giriş: Kent, coğrafi bir alan, mekân olmanın ötesinde toplumsal bir olgudur. Kent, içinde yaşayanlarla, bulunduğu toplum, çevre ve siyasi rejimle karşılıklı bir etkileşim içindedir. Dolayısıyla kente ve çevreye karşı işlenen suçlar, yalnız kent ve çevre için değil aynı zamanda toplumsal açıdan da önem taşımaktadır. Amaç: Bu çalışmanın amacı hızlı ve plansız kentleşme ile paralel ilerleyen çevre sorunlarına neden olan kente ve çevreye karşı işlenen suçların neler olduğunu tanımlamak, bu suçların nedenlerini, aktörlerini ve sonuçlarını ortaya koymaktır. Kapsam: Araştırmanın kapsamını kent, çevre, kent hakkı, çevre hakkı tanımları ile Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda bu haklar ile ilgili maddeler, suç kavramları ve suçun neden-sonuç ilişkisi oluşturmaktadır. Sınırlıklar: Kente ve çevreye karşı suç kavramı, suçun kanunilik ilkesini taşımadığı hususudur. Bu nedenle kavram, öteki suçlardan ayrılmakta ve teknik anlamda bir suçtan söz edilemeyeceği yönünde eleştiriler almaktadır. Yöntem: Araştırmada yöntem olarak nitel araştırma, literatür ve kaynak tarama kullanılmıştır. Bulgular: Türkiye’de günümüze kadar kentli hakları ile ilgili doğrudan bir yasal düzenleme yapılmış değildir. Kentli haklarına ilişkin Öndül ve Çekiç tarafından yapılan bir çalışmada, kent ve kentli hakları ile ilgili toplam 415 adet yasa tespit edilmiştir. Kentli ve çevre haklarının varlığı kente ve çevreye karşı işlenen suçların önlenebilmesi açısından önem taşımaktadır. Kente karşı suç, kente ekonomik, sosyal, fiziksel ve kültürel yönden verilen zararları ifade eder. Kentlilik ve çevre bilincinin oluşmaması, kente, kentlilere ve çevreye gereken saygının gösterilmemesi, plan kavramının hiçe sayılması, plansız kentleşmenin önüne geçilmemesi, kentin kültürel ve tarihi mirası ile doğal zenginliklerinin geri dönülemez şekilde tahrip edilmesi, rantın çevre bilincinin önüne geçmesi ve sonuçta kentli ve çevre haklarının ihlal edilmesinin sonucunda ortaya çıkmaktadır. Kaçak yapılaşma, çevrenin kasten ve taksirle kirletilmesi, yaya haklarının ihlal edilmesi, imar usulsüzlükleri, kamusal mallara zarar verilmesi, gürültü kirliliği gibi geniş eylemler dizisi kente ve çevreye karşı suç sayılabilecek eylemler arasında yer almaktadır. Bazı eylemler suç olarak tanımlanmamakla birlikte kente, kent yaşamına ve kentin temsil ettiği değerlere yönelik saldırı teşkil eder. Çoğu zaman kente karşı işlenen suçlar imar planları ve hukuk kullanılarak işlenmektedir. Çıkarılan imar afları, parsel bazında yapılan plan değişiklikleri ile kat artışına gidilmesi, tarım alanları ve yeşil alanların imara açılması, imar planları kullanılarak kültürel, tarihi ve yeşil alanların rant amacıyla konut ve ticaret alanlarına dönüştürülmesi gibi örnekler yasal anlamda suç olmamakla birlikte kente ve çevreye karşı işlenen suçlardır. Sokaklara çöp atanlar, inşaat amacıyla yeşil alanları tahrip edenler, arsa spekülasyonu ve kıyı yağmacılığı için yatırıma izin verenler, tarih ve doğa değerlerine saygılı davranmayanlar bu suçların aktörleri sayılabilirler. İşlenen suçların sonucunda; kentle bütünleşmeyen kentler, tükenme tehditi ile karşı karşıya kalan doğal kaynaklar, ticarileşen gecekondular, yaşam kalitesi düşen kentler ve tahrip edilmiş çevre ortaya çıkmaktadır. Sonuç: Araştırma sonucunda günümüzde kent ve çevre hakkı kavramlarına gereken önemin verilmediği görülmektedir. Yaşanan sorunlarının en büyük güçlüklerinden biri, çevreye zarar verenlerin de, çevreyi koruyacak olanların da insanlar olmasıdır. Buna karşın, çevreyi kurtarmak için asıl görev de, kentin asıl sahibi olan kentliye, halka, kamuoyuna, kısaca insana düşmektedir. Bu açıdan bakıldığında kentlinin çevre bilincinin yükselmiş olması, kent ve çevre değerleri için önemli bir güvence oluşturacaktır. Kentlilik bilincinin gelişmesi, kente ve çevreye karşı suçların yasalarda açıkça belirtilmesi ve caydırıcı önlemler alınması ile kente ve çevreye karşı işlenen suçların önüne geçilebileceği öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler: Kent, Çevre, Kentlilik, Kent Hakkı, Çevre Hakkı, Kente Karşı Suç, Çevreye Karşı Suç