Keywords:

Öz: Kentsel dönüşüm süreci mevcut değerler ve yükselen eğilimler doğrultusunda biçimlendirilmelidir. Giriş: Bu bağlamda “Yaratıcı kent” söylemi 1980’li yılların sonu ve 1990’lı yılların başında kültür etkinlikleri aracılığıyla sanayisizleşme sürecindeki şehirlerin dönüşümüne bütünleşik bir yaklaşım olarak ortaya çıkmıştır (Hospers ve Pen, 2008; Florida, 2003). Özellikle endüstriyel mirasın en önemli yapıtlarının, sanata ve kültüre erişim ve katılımın desteklenmesi ve kültür eksenli dönüşümden elde edilecek faydanın daha geniş kesimlere dağıtılmasını sağlanmasının hem fiziksel hem de ekonomik çevrenin gelişimine önemli bir katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bu nedenle 1955 yılında kurulan Dokuma fabrikası ve yakın çevresinin kültür eksenli dönüşümünün bu çalışma kapsamında ele alınması uygun görülmüştür. Amaç: Çalışmanın amacı, endüstri mirası alanlarınu dönüşüm sürecinde çağımızın yükselen sektörü olan yaratıcı endüstrilerin rolünü ve önemini açıklamak, konuyu örnek bir proje alanı ile tartışmaya açmaktır. Kapsam: Bu çalışmada ilk olarak endüstriyel mirasın korunması ve yeniden kullanımı aşamasında yaratıcı endüstrilerin rolü teorik olarak açıklanarak, çeşitli örneklerle somutlaştırılacaktır. İkinci olarak Dokuma Fabrikası ve yakın çevresinin gelişme süreci, plan durumu, proje ve uygulamalar açıklanacaktır. Son olarak örnek alan için geliştirilen yarışma kurgusu, proje önerisi ve farklı yaklaşımlar tartışılacaktır. Yöntem: Bu kapsamda öncelikle literatür araştırmasına dayalı olarak "yaratıcı kent, yaratıcı sektörler ve endüstri mirası alanların dönüşümü" konuları araştırılarak, örnekler incelenmiştir. İkinci olarak örnek alanın gelişme süreci araştırılarak deneysel bir proje önerisi geliştirilmiştir. Öneri iki ve üç boyutlu materyaller kullanılarak görselleştirilmiştir. Üçüncü kısımda yarışma şartnamesinin kurgusu ve bu bağlamda proje üretim süreci değerlendirilmiştir. Bulgular: Literatürü incelediğimizde yaratıcı kenti “yerel ekonomik yapıyı çeşitlendiren ve imalat sanayisindeki istihdam kaybını telafi eden yerler (Lavanga 2009: 62)” ve “toplumu daha yaşanabilir ve çalışabilir kılmak için kültür ve sanatın, farklı biçimde ifade biçimlerinin ve yaratıcılığın yeşerdiği yerler (Bradford, 2004)” olarak ele alan iki farklı yaklaşımın olduğunu görmekteyiz. Kültür eksenli kavramsallaştırma olarak da adlandırabileceğimiz bu ikinci yaklaşımda yaratıcı kent kültür, sanat, toplum refahı ve kültürel altyapıya erişilebilirlik gibi kavramlar ile açıklanmaktadır (Bontje ve Musterd, 2009: 845). Güzel sanatlar, sahne sanatları, moda ve tasarım okulları, film akademileri gibi kültür endüstrileriyle de bütünleştirilen yaratıcı şehir stratejileri yeni yerel katalizörler ve yaşam tarzı yaratıcıları olarak da görülmektedir. (Kunzmann, 2004: 392; Lavanga, 2009: 63). Bu stratejilerin doğrudan ve dolaylı olarak fiziksel çevre (yaşam kalitesi, kamusal alan vb.), toplumsal çevre (uyum, kültürel katılım vb.), kültürel çevre (kentsel kültürel yaşam, kimlik, kültürel miras, kültürel yönetim vb.) ve ekonomik çevre için faydalar sağladığı görülmektedir. Bu kapsamda endüstri mirası niteliği taşıyan kentsel dönüşüm bölgeleri tüm bu faydaların sağlanması için stratejik bir konumdadır. Açıklanan içerikte ele alınan örnek bölge Antalya Dokuma Fabrikası 1955 yılında kurulan Antalya'nın ilk sanayi yatırımıdır. 2004 yılında ekonomik ömrünü tamamlamasıyla kapatılan fabrika yapısı, depoları, lojman, kreş ve yemekhane yapıları ile Antalya kenti belleğinde önemli izlere sahip bir endüstri mirası konumundadır. Dokuma Fabrikası 2004 yılında Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (ÖİB) tarafından özelleştirme kapsamına alınmıştır. İmar planlarına göre alanda kültürel tesis, park ve MİA kararı getirilmiştir. Ancak 2004 yılının haziran ayında ÖİB’nın alanın tahsisi ile ilgili ihale yapmak istemesi üzerine basın, meslek odaları, sivil toplum kuruluşları ve halk tepki göstermişler ve ihalenin iptalini sağlamışlardır. Bu bağlamda kollektif bilinç, dayanışma ve kentli olma bilincinin yeniden inşası konuları, alanın yeniden düşünülmesi sürecinden önemli bir katkı sağlamıştır. Akabinde 2015 yılında Dokuma Alanının % 99,99 hissesi Özelleştirme İdaresi'nce Kepez Belediyesi'ne devredilerek çalışmalara başlanmıştır. Gelişen toplumsal tepki ile mevcut yapıların korunarak yaşatılması, halkın eğitim, spor, kültür ve rekreasyon ihtiyaçlarına cevap verebilecek bir proje üretilmesi talep edilmiştir (Tuncer 2011, Kepez Belediyesi 2018). Bu kapsamda Dokuma Projesi Çalışma Grubu girişimi fabrika binaları ve yakın çevresinde eğitim, kültür ve rekreasyon odaklı proje ve uygulama çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Alanın MİA önerilen kısmının ise emsali düşürülerek endüstri mirası ile bütünleşecek fonksiyonlar içeriğinde yarışmaya açılmıştır. Başka bir ifadeyle son 15 yıldan günümüze süregelen değişim ve dönüşüm süreci 2018 yılında alana dair bir kentsel tasarım yarışmasıyla hız kazanmıştır. Sonuç: Bulgular ve analizler çerçevesinde üretilen yaklaşımın temel amacı erişilebilirlik bakımından konum değeri yüksek, çevredeki birçok kamusal alan için bağlayıcı nitelikte olan ve Antalya kent belleğinde önemli bir yer edinmiş örnek alanda sosyal sermayenin talebini karşılayacak, Antalya'nın turizm kimliğine uyum sağlayacak ve çevresindeki kamu kurumlarıyla bütünleşecek içerikte bir proje geliştirmek olarak belirlenmiştir. Kamusal alanların yaratıcı endüstrilerin birleştirici gücüyle canlılık kazanacağı bir senaryo kurgulanmıştır. Genel mimari kurgu, nesnel bir dil ile Dokuma Fabrikasını vurgulayan, bu yapının mimari karakteri, bölgesel iklim şartları ve mevcut peyzaj öğeleriyle beraber biçimlenen, kentsel akslar ve çevresel faktörlerle birleşerek kesinleştirilmiştir. Diğer yandan üretilen ve incelenen projelerde şartname kurgusu ile yaşanan ikilemlerin proje üretim süreçlerine yansıdığı görülmektedir. Çalışma alanı sınırı, mevcut imar durumu ve endüstri mirası ile uyum konusundaki gri alanlar önerilen projelere öznel bir bakış açısı yüklemektedir. Bu durum kentin ortak belleğine işlenecek bir alanın toplumsal kabul görebilmesi açısından kritik bir noktadır.

Anahtar Kelimeler: Yaratıcı Sektörler, Kentsel Dönüşüm, Endüstriyel Miras Alanı