20. yüzyýlýn ikinci çeyreðinde Türkiye’de baþlayan hýzlý sanayileþme süreci, kentlerde nüfus artýþýna ve kentsel mekanlarda deðiþimlere neden olmuþtur. Kentleþme ve imar çalýþmalarý, kentlerde birçok sivil mimarlýk örneði ile anýtsal nitelikteki yapýnýn yýkýlmasý veya taþýnmasý ile sonuçlanmýþtýr.
Türkiye’nin en büyük metropolu konumunda olan Ýstanbul’da bu süreç, kentte deðiþim ve dönüþümlere yol açarken özellikle kýyý þeridi bu dönüþümlerden en çok etkilenen alanlar olmuþtur. Kabataþ - Karaköy silüeti ve bu aksýn kentsel mekan algýsý da büyük ölçüde deðiþime uðramýþtýr. 2016'da yapýmlarýna baþlanan Kabataþ Ulaþým, Aktarma Merkezi Projesi ve Galataport adýyla bilinen Salýpazarý Kruvaziyer Limaný Projesi ile Kabataþ - Karaköy sahil hattýnýn deðiþim ve dönüþüm süreci günümüzde de devam etmektedir. Bu dönüþüm kapsamýnda 2020’de bitirilmesi hedeflenen Kabataþ Transfer Merkezi Projesi için boðaza dolgu yapýlmýþ, gerekli alt yapý oluþturulmuþtur. Deniz araçlarý, metro, füniküler, tramvay, otobüs gibi toplu ulaþým sistemlerinin birleþim noktasý olacak Kabataþ Meydaný’nýn Ýstanbul halký için önemli bir transfer merkezi olmasý amaçlanmýþtýr. Galataport Projesi'nde ise yüz on iki bin metrekarelik alaný kapsayacak kruvaziyer yolcu gemilerine yönelik terminal inþaatý devam etmektedir. Bu projeye yönelik tarihi yapýlar yeniden iþlevlendirilmiþ ya da çevredeki yenilenme sebebiyle öngörülemeyen yenilemelere gidilmiþtir. Fýndýklý - Karaköy sahil hattýnýn düzenlemelerle halka açýlmasý ve yürüyüþ yolu oluþturulmasý, Tophane meydanýnýn ve çevresinin bu dönüþüme hizmet edecek yeme içme alanlarý, alýþ veriþ merkezi ve konaklama birimleriyle düzenlenmesi için projeler üretilmiþ, uygulamalarýna baþlanmýþtýr. Yapýlan ve yapýmýna devam edilen projelerin sayýsýnýn artmasý ekonomik yarar saðlayarak olumlu bir geliþme yaratsa da kentsel mekan kullanýmýnýn deðiþmesi baðlamýnda, yapay ve doðal çevrede yapýlan müdahalelerin kullanýcý hafýzasýndaki etkisi açýsýndan bir deðerlendirme yapmak zorunlu hale gelmiþtir.
Çalýþma kapsamýnda; kentsel dönüþüm konusunda dünyada baþarýlý uygulamalar olarak kabul edilen Barselona, Hamburg, Kopenhag liman kentleri dönüþüm projeleri incelenerek; planlama süreçleri ve kullaným sonrasý deðerlendirmeler de göz önünde bulundurularak Kabataþ-Karaköy sahil hattý dönüþüm projesi verileri ve hedefleri ile karþýlaþtýrmalar yapýlmýþtýr. Karþýlaþtýrma yapýlýrken baþarýlý dönüþüm projelerinde planlama aþamasýnda ve uygulamada öncelikli olan konular tespit edilmiþ; bu konulardan tarihi yerleþim bölgesi ve bu alandaki çevresel verilerin korunmasý, merkezilik, çekim noktasý yaratma, istihdam olanaklarýnýn artýrýlmasý, kentlinin ihtiyacýnýn ve yararýnýn gözetilmesi, eriþilebilirlik, kesintisiz kýyý ulaþýmý, çekim noktalarýnýn yaratýlmasý vb. ilkeler dikkate alýnmýþtýr.
Bu çalýþmanýn amacý, 1950’lerden günümüze birçok yapýnýn yýkýldýðý veya taþýndýðý, birçok prestij projesinin ise halihazýrda devam ettiði Karaköy Kabataþ sahil hattýnýn mekansal dönüþümlerinin tarihsel sürecinin, metotlarýnýn araþtýrýlmasý; deðiþen kentsel dokunun ve yapýlan müdahalelerin kapsamý ve sonuçlarýnýn, dünyadaki diðer kýyý kentlerinin dönüþüm projelerinin etkileri göz önünde bulundurularak belirlenmesi ve toplanan verilerin bu dönüþüm projesi üzerinden tekrar incelenmesidir. Bu amaç doðrultusunda yapýlan ulusal ve uluslararasý literatür taramasý ve uygulanan örnek incelemeleri kapsamýnda "kentsel yenilenme ihtiyacý, çevresel deðerlerin korunmasý, sürdürülebilir bütüncül planlama, kamu yararýna dönüþüm, kýyý ile kentlinin bütünleþmesi" gibi baþlýklara ulaþýlmýþtýr. Taranan literatür ve örnekler sonucunda deðiþen kentsel mekana kentlinin katýlýmý ve dönüþümün kentli belleðindeki yeri bu baþlýklar kapsamýnda incelenmektedir.
Anahtar Kelimeler: Kamusal Mekan, Kentsel Dönüþüm, Liman, Kentli Belleði, Kültür Miras
|
