Türkiye Ýstatistik Kurumu (TÜÝK), 2019 Temmuz dönemi motorlu kara taþýtlarý verilerine göre, Temmuz ayý sonu itibarýyla trafiðe kayýtlý toplam 23 milyon 86 bin 900 adet taþýtýn yüzde 2,1'ini minibüs, yüzde 0,9'unu otobüs oluþturmaktadýr ve her geçen yýl bu sayý giderek artmaktadýr. Sayýnýn artmasý beraberinde taþýt kaynaklý oluþan emisyon miktarýnýn da artmasýna ve kirliliðe neden olmaktadýr, ancak bu tek baþýna etken deðildir. Motorlu taþýtlarýn egzozundan açýða çýkan kirletici konsantrasyonu, trafik yoðunluðu ve sýkýþýklýðý, dur kalk sýklýðý, yakýt tipi, araç yaþý ve atmosferik þartlar gibi birçok faktöre baðlý olarak deðiþir.
Bu çalýþmada, Kocaeli Büyükþehir Belediyesine ait belediye otobüsleri, özel halk otobüsleri ile minibüslerinden kaynaklanan emisyonlarýn envanterlenmesi amaçlanmýþtýr. Ýl’de 2057 adet dizel, 196 adet doðal gaz ile çalýþan otobüs ve minibüs bulunmaktadýr. Envanterlemede taþýtlarýn yakýt sarfiyatlarý, teknik özellikleri ve seyir halindeyken doluluk oranlarý dikkate alýnmýþ ve hesaplamalar Kocaeli Ýlçeleri olan Baþiskele, Çayýrova, Darýca, Derince, Dilovasý, Gebze, Gölcük, Ýzmit, Kandýra, Karamürsel, Kartepe ve Körfez için ayrý ayrý yapýlmýþtýr. Emisyon envanteri için kullanýlan metot IPCC Tier yaklaþýmý olup, deðerlendirilen emisyonlar; partiküler madde (PM10), karbon monoksit (CO), azot oksit (NOX), metan (CH4) ve metan dýþý uçucu organik bileþikler (NMVOC)’dir.
Yapýlan envanter çalýþmasý ile; ilçelerdeki toplu taþýma araçlarýnýn yol güzergahlarý ve sefer sayýlarýna baðlý olarak ortalama yakýt sarfiyatlarý belirlenmiþ, toplu taþýtlardan kaynaklanan emisyon miktarlarýnýn yakýt tipine ve ilçelere göre yüzdelik dilimleri çýkarýlmýþtýr. Emisyon envanteri sonucuna dayanarak yakýt tipinin avantaj ve dezavantajý deðerlendirilmiþtir.
Anahtar Kelimeler: Hava Kalitesi, Taþýt Kaynaklý Emisyonlar, Belediye ve Özel Halk Otobüsleri, Kocaeli.
|