Ýstanbul kenti, yüzyýllar boyu birçok medeniyete ev sahipliði yapmýþ, çok katmanlý bir yapýlaþmadýr. Antik çaðlardan beri, sahip olduðu sýnýrlarýn ötesine kademeli olarak geliþerek, bugün Çatalca’dan Kocaeli’ye uzanan bir yerleþime ulaþmýþtýr. Ýstanbul kentinin büyümesi; kentin coðrafi konumu, barýndýrdýðý medeniyetlere ait zengin kültürel mirasýnýn oluþturduðu özgün kent kimliði, yapýlan yatýrýmlarla sanayi ve pazar alanýnda geliþmiþ kentlerden biri olmasý ve sürekli aldýðý göçler en önemli sebeplerindendir. Kentin büyüme hýzý ve yönü, tarihi haritalar ve yakýn dönem haritalar karþýlaþtýrýlarak izlenebilmektedir. Tarihi haritalara bakýldýðýnda edinilen ilk izlenim Ýstanbul Tarihi Yarýmada'daki yoðun yapýlaþma dýþýnda Boðaziçi kýyýlarýndaki koylarda kurulmuþ yerleþimlerdir. Kadýköy bölgesinde Kalkedon yerleþimi ve sonrasýnda Megaralýlar ile baþlayan Ýstanbul kenti, stratejik konumundan dolayý devamlý yerleþimlerin odak noktasý olmuþtur. Orta Çað kentleri, savunma sistemi anlayýþýndan dolayý sur içinde yerleþmiþlerdir. Bizans ve Osmanlý dönemlerinde de ayný anlayýþ süren kentte yer yer köþkler, balýkçý köyleri gibi Ýstanbul Tarihi Yarýmada dýþýnda da yerleþimlerini oluþturmuþtur.
Ýstanbul kentinin Bizans döneminden bugüne önemli bir yerleþimi olan Beykoz semti bildiride konu alaný olarak seçilmiþtir. Beykoz’un geçmiþten bugüne deðiþen sosyal ve fiziksel yapýsý irdelenmiþtir. Beykoz yerleþiminin merkezi olan Merkez Mahallesi bildiri kapsamýndan daha detaylý irdelenmiþtir. Alanda tespit ve belgeleme çalýþmalarý yapýlmýþtýr.
Merkez Mahallesi, tarihine sahip çýkan anýt eserleri ve somut olmayan kültürel mirasýyla ele alýndýðýnda henüz bozulmamýþ yapýsý ve sahip olduðu dokunun okunabilir olmasýyla geçmiþ ve günümüz arasýndaki aktarýma uygun zemin saðlayabilmektedir. Günümüzde 3. Köprünün de yapýlmasýyla Boðazýn en uzak yeri Beykoz bir adým daha kente yaklaþtýrýlmýþtýr. FSM köprüsü ve baðlantý yollarýnýn yapýmý sonucunda gerçekleþen kapalý site olgusunun 3. köprü ve ona baðlý olacak baðlantý yollarý ile tekrarlanabilecek olmasý fikri kamuoyuna da yansýmýþtýr.
Orman arazilerinde yerleþime izin veren yasal ve yasa dýþý yerleþimlerin Beykoz'un ilçe bazýnda kimliðine büyük darbe vuracaðý öngörülmektedir. Bu noktada Merkez Mahallesinin toplum yapýsý, alýþkanlýklarý ve sahip olduðu deðerler yýpranarak deðiþime uðrama olasýlýðý vardýr.
Bu çalýþma Beykoz Merkez Mahallesinin fiziksel dokusunun, toplum ve aile yaklaþýmýna baðlý demografik yapýsýnýn ve kültürel aktarýmlarýnýn incelenmesini içermektedir. 2019 yýlý itibariyle incelenip döküm haline getirilerek, gelecek çalýþmalar için bir kaynak olmasý ve altlýk oluþturmasýný amaçlamaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Ýstanbul, Beykoz, Mahalle, Kültür, Kimlik, Yerel, Özgünlük
|
