Giriþ ve Kuramsal Çerçeve: Cumhuriyetin ilanýyla birlikte, Türkiye'de yeni kurulan endüstri kompleksleri sosyal hayatýn dönüþümünde önemli rol oynamýþtýr. Bu süreçte Þeker Fabrikalarý toplumsal yapýdaki deðiþikliklerin somut göstergeleri olmuþtur. Þeker Fabrikalarý kurulduðu çeyrek asýrlýk bir sürede konumlandýrýldýklarý kýrsal alanlarý modern bir merkeze dönüþtürme potansiyeline sahip olmuþtur. Çalýþmanýn Kapsamý: Bu çalýþmada 1926-1956 yýllarý arasýnda ilk etapta kurulmuþ dört Þeker Fabrikasýna ve ikinci etapta Doðu Anadolu'da inþa edilmiþ dört Þeker Fabrikasýna ait vaziyet planlarýna odaklanarak mimari program ve ihtiyaç programý içeriklerine yönelik bir envanter çalýþmasý yapýlacaktýr. Çalýþmanýn Amacý: Yapýlacak envanter çalýþmasýyla kampüs alanlarýnýn kente yönelik mimari donanýmlarý nasýl farklýlaþtýrdýklarý, bunun yanýnda sosyal ve kültürel birikimlerin de yerleþkelerdeki mimari programa yansýma biçimleri tartýþýlacaktýr. Ýlk yapýlan Þeker Fabrikalarý ve Doðu Anadolu'da yapýlan Þeker Fabrikalarý dönemlerinin baðlamý çerçevesinde karþýlaþtýrmalý olarak deðerlendirilecektir. Bu çalýþma özellikle Doðu Anadolu’da kurulan Þeker Fabrikalarýnýn sanayileþme ve modernleþmeye katkýlarý konusunu irdeleyecek, Doðu Anadolu Bölgesinin 1950'li yýllardaki endüstrileþme ve mimarlýk/kentsel alandaki geliþmesini deðerlendirecektir. Çalýþmanýn Yöntemi: Bu çalýþma TOBB ETÜ Mimarlýk Bölümüne ait Türkiye Þeker Fabrikalarý Arþivinde yer alan mimari çizim, eski/yeni fotoðraflar, bilgi ve belgeler kullanýlarak oluþturulacak bir envanter çalýþmasýna dayanmaktadýr. Çalýþmanýn Özgün Deðeri: Þeker Fabrikalarý çok yönlü alanlar olarak tasarlanmýþ, Türkiye'de bir toplumun dönüþümüne katký saðlamýþlardýr. Önemli bir endüstrileþme alaný olan Þeker Fabrikalarýnýn tarihi deðerinin gün ýþýðýna çýkmamýþ arþiv malzemesinin ve tarihi belgelerin yorumlanmasý ile ortaya çýkmasý ve pek çok alanda yapýlacak çalýþmaya altlýk oluþturmasý öngörülmektedir. Bu çalýþma özellikle hiçbir arþiv çalýþmasýnýn yapýlmadýðý Doðu Anadolu’da kurulan Þeker Fabrikalarýnýn oluþmasýna ve bölgenin endüstrileþmesine ve mimarlýk/kentsel alandaki geliþmelerine katký saðlayacaktýr. Sonuç: Þeker Fabrikalarýnda yer alan yapýlarýn sahip olduðu tüm mekansal deðerlerin kentin ve kentlinin yararýna kullanýldýðýný gösteren bilgi ve belgeler üzerinden bir çalýþma geliþtirilecektir. Þeker Fabrikalarýnýn kurulduklarý yerlerdeki kent/mimarlýk, sosyolojik ve endüstri tarihine katkýlarýný deðerlendirmek, konunun toplumsal ve akademik düzeyde tartýþýlmasýný saðlamak çalýþmanýn sonuç hedefidir.
Anahtar Kelimeler: Þeker Fabrikalarý, Endüstrileþme, Modernleþme
|
