Giriþ: Dini yapýlarýn kentin mimari deðeri ve þekilleniþi açýsýndan önemi büyüktür. Bazý kentlerde kentin simgesi olarak dini yapýlarýn ön plana çýktýðý görülmektedir. Günümüzde kentin simgesi olarak var olan dini yapýlar farklý dönemin izlerini barýndýrmakta, bulunduðu yerin, kültürel sosyal, ekonomik deðerlerini ortaya koymaktadýr. Güçlü imgelere sahip olan dolayýsýyla kentin sembolü haline gelen dini yapýlar ise yalnýzca kentlinin kullandýðý bir mekân olmaktan çýkarak ziyaretçilerin ve turistlerin de odak noktasý olmaktadýr. Amaç: Belirli bir iþleve ait yapýlarýn zaman, mekân, mimari akým, kültür ve tasarým kriterleri baðlamýnda tasarým üzerindeki etkilerini irdelemektir. Bu doðrultuda dini yapýlarýn iþlevi ile tasarýmýnýn etkileþimini, kente olan etkisini ortaya koymak amaçlanmýþtýr. Kapsam: Bu kapsamda bulunduðu kentin simgesi olarak karþýmýza çýkan üç þehir ikonu incelenmiþtir. Antoni Gaudi’nin Sagrada Familia’sý, Le Corbusier’in Ronchamp Þapeli ve Tadao Ando’nun Iþýk Kilisesi, her biri bir anýt olmak amacýný tekil, özgün ve kendi iþlevine ait olarak taþýmasý nedeniyle seçilmiþ, deðerlendirilmiþtir. Ýncelenen her bir yapý, kendi içinde özgündür ancak dolaylý olarak birbiriyle iliþkilendirilmektedir. Her üçü de bulunduðu kentte, kendi mimari akýmýnýn sembolizmini, özgünlüðünü ve formunu farklý açýlardan taþýmaktadýr. Bir yapý inþa edildiði dönemin kültürü, sosyal etkileri, bulunduðu yer ve mimarýndan baðýmsýz olarak düþünülemez. Ýncelenen bu yapýlar modern mimarinin en önemli örneklerinden bir kaçý olup, her biri farklý mimarlar tarafýndan farklý dönem, kültür ve akýmlardan etkilenerek tasarlanmýþtýr. Sýnýrlýlýklar: Yapýlarýn mekânsal okumasý yapýlýrken; tasarým kriterleri kapsamýnda mimari eserin konsept ve baðlamýnýn incelenmesi, kentin siluetini nasýl etkilediði, malzeme ve yapým sisteminin araþtýrýlmasý, mimarlarýn etkilendiði akýmlar kapsamýnda deðerlendirilmesi yapýlmýþtýr. Yöntem: Araþtýrma yöntemi genel olarak bir literatür taramasýdýr. Konu ile ilgili yazýlmýþ kitaplar, bilimsel çalýþmalar, süreli yayýnlar ve internet kaynaklarý taranarak dini yapýlar, kendi içlerinde ve karþýlaþtýrmalý olarak akým, tasarým kriteri, genel yerleþim biçimleniþi, iþlevsel faktörler, yapý biçimleniþi, mekânsal biçimleniþ, malzeme, ýþýk ve renk kullanýmý kapsamýnda deðerlendirilmiþtir. Bulgular: Yapýlarýn biçimleniþine bakýldýðýnda Sagrada Familia’da organik ve heykelsi form yapý bütününe hakim iken, Ronchamp Þapeli’nde heykelsi ve amorf formla birlikte daha mütevazi bir yapý oluþturulmuþtur. Iþýk Kilisesi’nde ise sade ve minimalist yapý biçimleniþi tercih edilmiþtir. Zamanla kiliselerin insaný ezen bir formdan uzaklaþarak insan ölçeðine yaklaþtýðý görülmüþtür. Ýncelenen üç yapý için de dikkat çeken ve tasarýmý yönlendiren en önemli farktörün ýþýk olduðu görülmektedir. Hristiyanlýk inancýnda ýþýðýn önemli bir yeri vardýr; insanlarýn öldükten sonra bir ýþýða doðru yürüdüðü inancý vardýr. Iþýk kilisesinde bu duyguyu verebilmek için Ando bu kutsal unsuru en ilginç þekilde kullanmýþ, Tanrý’yý ýþýkla simgelemiþtir. Sagrada Familia’da ise Gaudi kiliseye girerken yeryüzündeki cennete girme hissini ýþýkla yaratmak istemiþtir. Le Corbusier ise kullandýðý çýplak beton yüzeylerdeki ahþap kalýp izleri ile ýþýðý mekâna dolaylý olarak almýþtýr. Her üç mimar da günýþýðýný bir tasar öðesi olarak kullanmakla birlikte, bu kabulleri yüzey malzemelerinin seçiminde de etkili olmuþtur. Kentsel ölçekte yapýlarý incelediðimiz zaman Sagrada Familia’nýn bulunduðu kente bir silüet kattýðýný görürüz. Ronchamp Þapeli ise bulunduðu konum itibari ile kentin dýþýnda bir odak noktasý oluþturmuþtur. Bu iki dini yapý anýtsal bir özellik taþýr. Iþýk Kilisesi’nin diðer iki kiliseden farklý olarak anýtsal bir özellik taþýmadýðý ve bulunduðu kentin içerisinde kaybolduðu görülmüþtür. Her üç yapýda da mekânýn medite edici, yansýtýcý bir havaya bürünmesi istenmiþtir. Hepsinde amaç olarak tanrýya ulaþma fikri mevcuttur. Sagrada Famillia’da kiliseyle cennet tasviri yaparak ihtiþamlý mekânlar oluþturulurken, Ronchamp Þapeli’nde daha sade ve insan ölçeðinde bir mekâna yönelinmiþ, Iþýk kilisesinde ise tamamen sade bir görüntü oluþturularak insanýn öz duygularýna yönelmesi düþünülmüþtür. Sonuç: Bu analizler sonucunda, ýþýðý kullanarak; Le Corbusier mekâna aydýnlýk, Gaudi ve Ando þiirsellik kazandýrmýþlardýr. Bu yapýlar uygarlýðý, yere ve zamana aidiyeti ve tüm sýnýrlayýcý unsurlara raðmen inþa edilmelerinin ardýndaki mimari yaratýcýlýðý da göstermektedirler. Her üç yapý için de ait olduklarý mimari düþünceyi net bir dille ifade eden yapýlardýr. Bireyselden bütünselliðe doðru bir vizyon taþýmaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Mimari Akýmlar, Mimari Mekân Analizi, Dini Yapýlar, Kentsel Mekân
|
