Giriþ: Ýnþaat sektörü tüm dünyada ekonomiye katkýsý büyük olan sektörlerdendir. Bu sektördeki etki sýnýflarýna baðlý olarak oluþan hata ve bozulmalarýn sonuçlarý hem ekonomik hem de psikolojik açýdan insanlar üzerinde olumsuz sonuçlar oluþturmaktadýr. Mimari projelerde iç ve dýþ etkenlere baðlý faktörler çok önemlidir. Özellikle iç faktörlerden insan kaynaklý hata ve bozulmalar projenin her aþamasýný etkileyen en önemli faktördür. Binanýn tasarýmýndan, kullanýmýna kadar geçen süreçteteki etki sýnýflarýnýn oranlarýnýn bilinmesi saðlýklý bir projenin yürütülmesi açýsýndan çok büyük avantaj saðlayacaktýr. Bu bilgiler, bir mimari projede insan kaynaklý etkilerin hangi aþamalarda oluþtuðu, bu etkilere karþý nasýl önleyici tedbirlerin alýnmasý gerektiði ve alternatif çözümlerin önceden planlanmasý açýsýndan da önemli ipuçlarý verecektir. Bir projenin tasarýmdan baþlayarak verilen her bir yanlýþ kararýn projenin büyüklüðüne ve özellliðine göre ne denli büyük oranlarada para, zaman ve/veya itibar kaybettirecegi aþikardýr. [Amaç:] Bu çalýþmanýn amacý, yapýlarýn inþa sürecinde insan kaynaklý etkilerin tespiti, mimari projelerin baþarýsýný olumsuz yönde etkileyen insan kaynaklý etki sýnýflarýný tespiti, etki oranlarýnýn belirlenmesi ve sorunlarýn hangi aþamalarda oluþtuðu ve hangi aþamalarda müdehale edilmesi gerektiði konularýnda alan çalýþmasý yaparak tespitlerde bulunup öneriler geliþtirmektir. Özenle hazýrlanmýþ bir mimari projenin, tüm inþaat, mekanik, elektrik, jeolojik dökümanlarýna uygun olarak, süresinde, þartnamesine uygun þekilde koordineli inþa edilmesi o projenin baþarýlý bir proje olarak nitelendirilebilmesi için gereken en önemli koþuldur ve mimari tasarýmcý tarafýndan hazýrlanan mimari projelerin doðru ve deðiþtirilmeden eksiksiz uygulanmasýna yönelik önemin vurgulanmasýdýr. [Kapsam:] Bu çalýþmada hata nedenleri yapýnýn tasarýmýndan, kullaným aþamasýna kadar ki süreç üzerinden yapýlmýþ olup, tespit edilen hata ve bozulmalara baðlý çýkarýmlar amaçlanmaktadýr. Yedi adet binada yapýlan tespitler hazýrlanan formlar mimar, mühendis ve teknik elamanlardan oluþan bir grup tarafýndan gözlemlere dayalý saha çalýþmasý olarak yapýlmýþtýr. Bir yapý projesinde tüm çalýþmalar ve projeler Mimari porje referans alýnarak yapýlmalýdýr. Diðer projeler mimari projenin tamamlayýcýsý niteliðinde olduðu için alan çalýþmasýnda mimari proje dýþýnda statik, elektrik, mekanik ve peyzaj projelerine baðlý hata tespitleri de yapýlarak deðerlendirmeye alýnmýþtýr. [Bulgular:] Yedi adet yapýda, seksen dört adet hata ve buna baðlý üç yüz kýrk dört adet etki sýnýfý belirlenmiþtir. Etki sýnýflarýna baðlý hata ve bozulmalarýn gözleme dayalý olarak tespitleri yapýlmýþtýr. Her bir binada tespit edilen birden fazla hata ve bozulma fotoðraflanmýþ, bozulma tespitleri, bozulma nedenleri formlarla kayýt altýna alýnmýþtýr. [Sýnýrlýklar:]: Bu yöntemle Ýstanbul ve Kocaeli Ýllerinin, Pendik, Tuzla ve Gebze ilçelerinde yapýlar örneklem alýnarak inceleme gerçekleþtiriþmiþtir. [Yöntem:] Çalýþma kapsamýnda alan taramasý gerçekleþtirilerek insan kaynaklý oluþabilen hata ve etkiler sahadaki örnekler üzerinden dört aþamada deðerlendirilmiþ ve nitel verilerden nicel deðerler elde edilmiþtir. Bu veriler sonucu yapýlan analiz ve deðerlendirmelerle mimari projelerde çalýþan tasarýmcý ve teknik ekip için konunun ne denli önemli olduðu ortaya konulmaya çalýþýlmýþtýr. Çalýþmanýn ilk aþamasýnda yapýlardaki bozulmalara genel bilgiler üzerinden bakýlmýþtýr. Yapýlarda insan kaynaklý etkiler ve çevresel kaynaklý etkilere baðlý olarak oluþabilen bozulmalar incelenmiþtir. Çalýþmanýn ikinci aþamasýnda bozulmalara neden olan insan kaynaklý etkilerin neler olduðunu ve bu ektilerin yapýnýn tasarýmýndan, kullanýmýna kadar geçen süreçteki yüzdelik oranýnýn ne olabileceði ve bu orana göre insan kaynaklý etkilerin diger çevresel etkilere oranýnýn ne olacaðý kousunda alan çalýþmasýndan faydanýlarak analizler gerçekleþtirilmiþtir. Çalýþmanýn üçüncü aþamasýnda yapýlarda oluþan hatalarýn hangi sýnýf etkiler oluþturduðu ve buna baðlý bozulmalarýn neler olduðunun tespiti yapýlmýþtýr. Bozulmaya neden olan etkilerle alakalý, çalýþmanýn amacýna uygun bir form düzenlenmiþ ve yapýlardaki her bir hata için bu formun doldurulmasý saðlanmýþ ve fotograflarla kayýt altýna alýnmýþtýr. Dördüncü aþamada, mimari projelerde hata ve bozulmalarda insan kaynaklý etkilerin durumunun belirlenmesi için alan araþtýrmasý yapýlmýþtýr. [Sonuç:] Bu bulgular ýþýðýnda mimari projelerde tasarýmdan uygulamaya insan faktörünün %78, insan faktörünün kendi içindeki proje, malzeme, uygulama, iþçilik, denetim-kontrol etkisine baðlý hata ve bozulmalarýn ise %94 gibi çok yüksek bir oranda çýktýðý görülmüþtür. Kullaným ve onarýmlarýn etki oranlarýnýn ise % 6 oranýnda kaldýðý görülmüþtür. Projelerde sürekli tekrarlý onarýmlar, yetersiz denetimler, proje revizyonlarý, keþif artýþlarý, tasarým dýþýna çýkmalar, koordinasyonsuzluk, görev ve sorumluluklarýn netleþmemesi pek çok olumsuzluðun ortaya çýkmasýna neden olabilir. Tüm bu etkiler için çözümün yine insan kaynaklý olacaðý kesindir. Bu bakýþ açýsýyla yeterli finansman, tecrübeli bir tasarýmcý ekip, deneyimli bir yüklenici, koordineli çalýþma ve yeterli denetimle hata oraný en aza indirilmiþ bir mimari proje yapmak mümkün olabilecektir.
Anahtar Kelimeler: Ýnsan Kaynaklý Etkiler, Mimari Proje, Yapý Hatalarý, Yapýdaki Bozulmalar,
|
