Öz: Giriþ: Tüm dünyada sanayi kuruluþlarý artan enerji fiyatlarý ve artan rekabet baskýsý ile iþletmeler tüm giderlerini azaltmak için yeni alternatifler bulmak zorunda kalmaktadýrlar. Ýmalat ve üretim sonucu atmosfere salýnan sera gazý emisyonundaki artýþta dünyamýzýn geleceði için endiþe edilen bir konudur. Bu geliþmeler sonucunda iþletmeler etkin enerji kullanýmýný yönetimsel ve uygulamalý olarak çalýþmalarýnda yer vermelidirler. Uluslararasý Enerji Yönetim Standardý olan ISO 50001:2011, Uluslararasý Standartlar Organizasyonu (ISO) tarafýndan 15 Haziran 2011 tarihinde yayýnlanmýþtýr. Diðer ISO standartlarý gibi, PUKÖ (Planla, Uygula, Kontrol Et, Önlem Al) döngüsüne dayandýrýlmýþtýr. Ülkemizde 27 Ekim 2011’de Resmi Gazetede ‘Enerji Kaynaklarýnýn ve Enerjinin Kullanýmýnda Verimliliðin Arttýrýlmasýna Dair Yönetmelik’ adý altýnda yayýnlanarak yürürlüðe girmiþtir. TS EN ISO 50001:2011 Enerji Yönetim Sistemi, iþletmelerde sistematik olarak enerji performansýný iyileþtirmek ve verimli enerji yönetimini teþvik etmek için yol gösteren uluslararasý bir standarttýr. Ýçerik olarak ISO 14001 Çevre Yönetim Standardý ve OHSAS 18001 Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði standardý ile uyumludur. Amaç: Enerji Yönetim Sisteminin (EYS) amacý; sanayi kuruluþlarýnýn enerji verimliliði, kullanýmý, tüketimi ve yoðunluðunu içeren enerji performanslarýný geliþtirmek için gerekli sistemleri ve prosesleri kurmada yardýmcý olmaktýr. Bu standartlarýn sanayi kuruluþlarý tarafýndan uygulanmasý, enerjinin sistematik yönetimini, enerji maliyetlerini, sera gazý emisyonlarýnýn ve diðer çevre etkilerinin azalmasýna yol açacaktýr. EYS standardý, enerji yönetim sisteminin þartlarýný belirler, yasal þartlarý ve enerji kullanýmýna ait bilgileri göz önüne alarak; enerji politikalarýnýn geliþtirilmesine yardýmcý olur. Bu konudaki amaçlarý hedefler ve faaliyet planlarý oluþturur. Kapsam: ISO 50001:2011 Enerji Yönetim Sistemi, enerji baðlantýlý çalýþmalarý yoðun olan ya da Sera Gazý Emisyonlarýna (GHG) iliþkin herhangi bir yasal yükümlülük ile karþý karþýya kalabilecek tüm kuruluþlarý (kamu, özel, üretim veya hizmet sektörlerini) doðrudan ilgilendirmektedir. ISO 50001:2011 Enerji Yönetim Sistemi uygulamasý, enerji tüketimi ve enerji performans göstergelerini oluþturarak yönetim sistemleri içerisindeki amaç ve hedefler için gereken yapýyý oluþturmaya yarar saðlayacaktýr. Enerjinin belirgin bir maliyeti olduðu ve iyileþtirme çalýþmalarýnýn yapýlabileceði bilinse de satýn alma ve tasarým sýrasýnda bu konular ihmal edilir enerji verimliliði ve finansal tasarruf fýrsatlarý kaçýrýlýr. ISO 50001’in kapsamý özel olarak bu konularýn altýný çizerek enerji yönetim sistemi sayesinde fýrsatlarýn araþtýrýlmasýný ve iyileþtirmeler yapýlmasýný garanti altýna alýr. Enerji yönünden verimli ürün ve hizmetlerin alýnmasý ve enerji performansýnýn iyileþtirmesi için gerçekleþtirilecek proje ve tasarýmlarý destekler. Sýnýrlýlýklarý: ISO 50001:2011 Enerji Yönetim Sistemi standardý, ‘enerji tüketiminin azaltýlmasý’, ‘elektrik tüketiminin azaltýlmasý’, ‘buhar tüketiminin azaltýlmasý’ gibi ‘ton üretim’ ya da ‘çalýþma saati baþýna tüketim’ veya ‘adet baþýna tüketim’ gibi üretimle baðdaþtýrýlmýþ ölçülebilir enerji hedeflerini ve sýnýrlamalarýný belirtmektedir. Yöntem: Enerji kullanýmýnýn ölçümlerle takip edilmesi ve enerji konusundaki diðer parametreler, mevcut iþletmenin enerji kaynaklarý, geçmiþ ve gelecekteki enerji tüketimlerinin deðerlendirilmesi, enerjinin analiz edilmesine temel oluþturmaktadýr. Enerji analizi tamamlandýktan sonra enerji tüketimlerinin belirgin olduðu yerler tesisler, ekipman, sistem ve süreçler enerji yönetim sisteminin içinde tanýmlanmalýdýr. Sonuç olarak kuruluþlar, enerji performansýnýn iyileþtirilmesi için belirlenen fýrsatlarý tespit edilmeli, enerji performans göstergelerini ve hedeflerini belirlemelidir. Ýþletmedeki EYS faaliyetleri kapsamýnda yapýlan mühendislik önlemlerinin kilit noktalarý izlenmeli, enerji performansýnýn etkinliði takip edilmelidir. Ýzleme ve Ölçme Seviyesi her kuruluþun sayaçlarýna, yazýlým programlarýna ve kapasitesine göre deðiþiklik gösterebilir. Bu nedenle ölçüm aletleri sürekli kalibre edilmeli ve izleme sonuçlarýndaki sapmalar araþtýrýlmalýdýr. Bulgular: Türkiye Ýstatistik Kurumu (TÜÝK) verilerine göre; 2050 yýlýnda Türkiye’de nüfusun 94,6 Milyon olmasý tahmin edilmektedir. Enerji konusunda dýþa baðýmlýlýðýn azaltýlmasý (Yenilenebilir Enerji Kaynaklarýna önem verilmesi) kadar enerjiyi verimli kullanabilmekte önem taþýmaktadýr. Enerji verimliliðinin geliþtirilmesi program hedefinde, 2011 yýlýnda 0,2646 TEP/1000 Dolar olarak gerçekleþen enerji yoðunluðunun, 2018 yýlýnda 0,243 TEP/1000 Dolar deðerinin altýna indirilmesi 2018 yýlýna kadar tüm kamu binalarýndaki enerji tüketiminin, 2012 verilerine göre; verimlilik arttýrýcý uygulamalarla %10 düþürülmesi hedeflenmektedir. Enerji iletim hatlarýndaki üretim, iletim ve daðýtýmýndan kaynaklanan kayýplarýn azaltýlmasý da çok önemlidir. Türkiye’nin enerji iletim hatlarýndan olan kayýplarý % 2,5-3 civarýndadýr ve dünya standartlarýndadýr. Elektrik Enerjisi üretim sistemindeki kayýp kaçak oraný ise; % 15’ler civarýndadýr. Dünya ortalamasý ise; % 6’dýr. Kayýp kaçak oraný dünya ortalamasýnýn 2.5 katýdýr. Türkiye’de sanayi sektöründe enerji tasarrufu potansiyelinin en az % 20 olduðu bunun % 50’sinin küçük yatýrýmlarla gerçekleþebileceði tespit edilmiþtir. Sonuç: ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemleri, kuruluþlarýn geleceðe yönelik enerji yönetim planlarý oluþturmalarýný saðlar, enerji tüketimini azaltmak için hedef belirlenmesini ve enerji performans göstergelerini oluþturmasýný; enerji performansýný geliþtirmek için ise; iyileþtirme fýrsatlarýnýn belirlenmesini, önceliklendirilmesini ve kayýt altýna alýnmasýný saðlamaktadýr. Yakýn ve orta vade de ise; enerjinin üretimi, iletimi ve tüketimi aþamalarýnda verimliliðin saðlanmasý, bilinçsiz kullaným ve gereksiz enerji tüketiminin önlenmesi, sektörel ve makro düzeyde enerji yoðunluðunun azaltýlmasý Türkiye’nin enerji alanýndaki temel politikalarý olmalýdýr.
Anahtar Kelimeler: Mühendislik Uygulamalarý, Enerji Yönetim Sistemleri, ISO 50001:2011, Enerji Sistemleri.
|
