Öz: Giriþ;Ýçinde bulunduðumuz dönemde insan yaþamý gereði þehircilik kavramý oldukça hýzlý geliþmektedir. Beraberinde de birçok çevresel sorunu, ayný zamanda da psikolojik problemleri getirmektedir. Ýnsanlýðýn var olmasý ve yerleþik hayata geçmesiyle baþlayan kentleþme, günümüze kadar hem biçimsel hem de yaklaþýmsal olarak deðiþerek gelmiþtir. Deðiþen kentler ayný zamanda sorunlarý ve ayný zamanda sürekli yenilenmeyi de beraberinde getirmiþtir.
Kentleþmeyle beraber gelen küresel ýsýnma, ozon tabakasýnýn incelmesi, doðal kaynaklarýn yok olmasý, biyolojik çeþitliliðin azalmasý gibi sorunlar kentlerin daha fazla açýk ve yeþil alanlara ihtiyacý olduðunu vurgulamaktadýr.
Günümüzde deðerini yitirmeye baþlayan yeþil alanlar, geliþmiþ ülkelerde hali hazýrda bir çözüm arayýþý bilincini uyandýrsa da geliþmekte olan ülkeler bu duruma engel olamamaktadýr. Ancak küresel ýsýnma gibi tüm dünyayý etkileyen olaylar bu kentleþme trendi içerisinde kaybolan peyzaj deðerlerini tekrar hatýrlatmaktadýr.
Dolayýsýyla kent planlamasý ve tasarýmý konusunda farklý arayýþlara sebep olmuþtur. Bu arayýþlar ortaya çýkan sorunlarla birlikte geliþmiþ ve çözüm odaklý yaklaþýmlar olmuþtur. Bu yaklaþýmlarýn en popüler olanlarýndan biri peyzaj þehirciliðidir. Yaklaþýmýn içeriðinin çok net olmamasýna karþýn kentlerde peyzaj tabanlý hareket edilmesini öngörür.Peyzaj þehirciliði kavramý, kentleþme
sürecinde ekolojik yaklaþýmlarýn daha fazla göz önüne alýnmasý ve peyzaj mimarlýðý
disiplinin ön plana çýkmasýný saðlamayý baþarmýþtýr.Sadece Türkiye deðil, birçok geliþmiþ
ülkede dahi göz ardý edilen peyzaj planlama kavramý ve çalýþmalarýnýn da bu tartýþmalarla birlikte konuþulur olmaya baþlamýþtýr. Ülkesel ölçekte ve ciddi bir bütçe ile gerçekleþtirilmesi
düþünülen kentsel dönüþüm projelerinin varlýðý ve ülkemizde planlama kademelerinde
peyzaj planlamanýn göz ardý edildiði düþünüldüðünde, peyzaj þehirciliði kavramýný hem
mesleki anlamda tanýnýrlýðýn artýrýlmasý ve peyzaj planlanýn gerekliliðine dikkat çekilmesi için önemli fýrsatlar sunmaktadýr.
Bu yaklaþým öncülüðünde ekolojik olarak büyük tahribat yaþamýþ, kent merkezinde kentleþmenin gerisinde kalmýþ Kahramanmaraþ-Elbistan Dr. Hasanbey Caddesi üzerinden önerilerde bulunulmuþtur.
Amaç:Bu çalýþmada deðiþen kentler ýþýðýnda ortaya çýkan þehircilik akýmlarýný,þehircilik akýmlarý içerinde peyzaj deðerlerinin ve peyzaj mimarlýðýnýn yerini ve ayrýca peyzaj þehircili kavramýnýn uygulanabilirliðini incelemeyi amaçlamaktadýr.
Kapsam: Bu araþtýrma kapsamýnda, peyzaj planlama ve tasarým çalýþmalarýna yön verecek olan peyzaj þehirciliði kavramý çerçevesinde örnek bir çalýþma alaný seçilmiþtir. Çalýþmanýn ana materyalini peyzaj þehirciliði yaklaþýmýnýn uygulanacaðý Köprübaþý mahallesi ve Dr Hasanbey Caddesi ile ilgili edinilen tüm yazýlý, sözlü ve görsel materyaller oluþturmaktadýr.
Sýnýrlýlýklar:Araþtýrma Yüksek maliyet ve zaman gerektirdiðinden dolayý Elbistan ilçesi,Köprübaþý mahallesi ve Dr Hasanbey Caddesi ile sýnýrlandýrýlmýþtýr.
Yöntem: Belirlenen çalýþma alanýna iliþkin peyzaj þehirciliði kuramýnýn deneyimlenmesi baðlamýnda gerçekleþtirilecek çalýþmalara altlýk oluþturacak peyzaj envanteri literatür çalýþmalarý ile baþlamýþ, arazi ve büro çalýþmalarý ile devam etmiþtir. Bu amaç doðrultusunda peyzaj þehirciliði kavramý konusunda yapýlmýþ kaynaklar taranmýþ ve uygun yöntem geliþtirilmeye çalýþýlmýþtýr.
Çalýþma amacýnýn ve alanýnýn belirlenmesinin ardýndan envanterin oluþturulmasý ve daha sonra oluþturulacak öneri alan kullanýmlarý ve peyzaj tasarýmýna ulaþabilmek için arazi ve büro olmak üzere iki bölümde çalýþmalar gerçekleþtirilmiþtir(Þenöz ve ark., 2014).
kýþ döneminde aralýklý tarihlerle gidilmiþ ve alana iliþkin fotoðraflar çekilmiþtir. Ayrýca beldede yaþayan yerel halk gözlemlenmiþ ve yaþayýþlarý incelenmiþtir.
Bulgular: Çalýþma kapsamýnda araþtýrma bulgusu olarak arazi çalýþmalarý ve mevcut verilerden faydalanýlarak alanýn özelliklerini, yapýlarýn durumlarýný ve mekânsal niteliklerini belirlenmiþtir. Köprübaþý mahallesinin daha yaþanýlýr ekolojik bir kent olmasý ve turistik açýdan cazip bir hale getirilebilmesi için öneri alan kullanýmlarý sunulmuþtur. Yapýlarda peyzaj þehirciliði doðrultusunda düþünülen müdahaleler ve öneri kullanýmlar sonrasýnda, çalýþma alanýndaki sokaklar, sokaklarýn yapýlarý ve yeþil alanlarla iliþkisi irdelenerek, bazý sokak iyileþtirilme çalýþmalarý ve açýk alan kullanýmlarýna yönelik öneriler getirilmiþtir.
Yapýlaþma,su kullanýmý,açýk ve yeþil alan oluþturulmasý konularýna öncelik verilmesi gerektiði önerilerde detaylandýrýlmýþtýr.
Sonuç: Günümüzde yapýlan çalýþmalara bakýldýðýnda peyzaj tasarýmý ve planlamasýnýn ayný baðlamda ilerleyemediði görülmektedir. Planlama kararlarýnýn alýnmamýþ olmasý yapýlan tasarýmlarý da bazen etkisiz hale getirmektedir.
Peyzaj þehirciliði kavram olarak tam temellere dayandýrýlmamýþ bir yaklaþým olsa da bu baðlamda hazýrlanan High Line Projesi, Fresh Kýlls, Detroit gibi örnekler peyzaj mimarlýðý kavramýnýn tekrar hatýrlanmasýna, öneminin vurgulanmasýna ve uzun süreçlerde büyük kazanýmlar saðlanacaðýný göstermiþtir.
Bu baðlamda çalýþma alaný olarak seçilen ve çok eski yerleþim alaný olan Köprübaþý mahallesi peyzaj temellerini içerisinde barýndýrmamasý dolayýsýyla hem ekolojik olarak hem de yapýsal olarak kötü sonuçlanmýþtýr.
Önerilen çalýþmalarla birlikte kent içerisinde bulunan bu alan hem kent imajýný yenileyecek ayný zamanda kentsel dönüþümünü ekolojik tabanlý gerçekleþtirmiþ olacaktýr. Alanda bulunan ve son derece kýymetli olan su ögesi yapýlan doðru çalýþmalarla hem önemli bir rekreasyon alaný hem büyük ölçüde turist çekebilecek özelliklerdedir.
Anahtar Kelimeler: Peyzaj Þehirciliði, Þehircilik Akýmlarý, Peyzaj Tasarýmý
|
