Keywords:

Giriş: Malzeme ihtiyaç planlaması, üretilecek ürünün ne zaman ve ne kadar miktarda üretilmesi gerektiğiyle ilgili sorulara cevap vermektedir. Bu sorulara cevap verirken üretim hattındaki iş yoğunluğunu göz önüne almaz. MRP (malzeme ihtiyaç planlaması), istenilen zamanda üretilecek ürün için iş merkezlerinin durumunu müsait kabul etmektedir. Örneğin, malzeme ihtiyaçlarını, iş emri ve satınalma emirlerini üretirken, fabrika kapasitesinin bu üretimi yapmak için yeterli olup olmadığına dikkat etmez. CRP (Kapasite ihtiyaç planlaması) ‘de, iş yüklerine ait kapasite hesaplamaları yapılmaktadır. Hesaplanan üretim kapasiteyi aştığında kapasite ihtiyaç planlama bu sorunu çözmek için bir senaryo oluşturamamaktadır. MRP, sınırsız miktarda makine ve işgücü olduğunu varsayarak hareket ettiği için, mamulü planlanan sevk tarihinden itibaren geriye doğru sınırsız iş merkezine atayarak çizelgeler ve buna göre imalata başlama tarihini belirlemektedir. Bu yaklaşım, firmaların üretim sistemine gerçekçi gelmemektedir. Üretim yapan firmalarda eldeki kaynaklar kısıtlı olup kapasite sınırlıdır. Tek başına kapasite ihtiyaç planlama da firmaların sorunlarına çözüm olamamaktadır. Firmalar, CRP ile sadece işin ne kadar süreceği sorusuna yanıt alabilmektedir. Bu sebeple firmaların ayrı ayrı MRP ve CRP ‘ye uyabilmeleri güç olmuştur. Bu güçlükleri kolaylaştırmak ve firmanın taleplerine yanıt vermek adına eş zamanlı MRP/CRP yaklaşımı, üretilecek olan siparişlerin miktarları ve birim üretim sürelerini çarparak, işlem göreceği üretim süresini elde eder (CRP). İşlem merkezlerinde işlenecek süre belirlendikten sonra, mevcut kaynaklarda göz önünde bulundurularak iş merkezleri geriye doğru çizelgelenir ve bu çizelgelemeye bakılarak operasyonların başlama tarihi belirlenir. Oluşan başlama tarihinde, malzeme eksikliği oluşmaması adına, ihtiyaç tarihinden malzeme termin tarihi çıkartılarak sipariş tarihi belirlenmektedir (MRP). Fiili olarak mevcut kapasite durumlarını eş zamanlı yansıtan bir gantt şeması ile bu çizelgeye bağlı MRP çalıştırılması; firmalar için daha uygulanabilir bir plan niteliğinde olup, zaman kayıplarını ve fazla maliyeti engelleyecektir. Amaç: Bu çalışmada, proje tip üretim yapan bir firmada eş zamanlı malzeme ihtiyaç planlama ve kapasite ihtiyaç planlama sistemi tasarlanmıştır. Öncelikle kapasite göz önüne alınmaksızın oluşturulan malzeme ihtiyaç planlaması incelenmiştir. Sonrasında firma kapasiteleri ele alınarak yeni bir sistem tasarlanmıştır. Kapsam: Eş zamanlı MRP-CRP sistem tasarımı, dış cephe giydirme sektöründe faaliyet gösteren bir firmada yapılmıştır. Sonlu kapasite MRP tasarlanıp, firmanın kullanmakta olduğu ERP (kurumsal kaynak planlama) programı olan IFS ‘e eklenmiştir. Araştırma 8 ay sürmüştür. Sınırlıklar: Hammadde olarak, rengi ve cinsi belirlenen profil ve levhalar için projede kullanılacak miktarları hesaplanmıştır. Bu hesaplamada her bir sürme doğrama, cam cama cephe, kapı ve gizli kanat imalatları için ne kadar tüketileceği belirlenmiştir. Proje için körkasa, alüminyum, galvaniz ve kompozit levhalarda kullanılmaktadır. Fakat araştırma yüksek maliyet ve zaman gerektirdiğinden, proje teslim tarihi verilirken bunlar göz önüne alınmamaktadır. Bunlar sürme doğrama, cephe ve kapıların altına monte edildiği için verilen süreye dahil edilmiştir. Sistem tasarımında bu sebeple sürme doğramalar, gizli kanat, kapı ve cepheler ele alınmıştır. Yöntem: Araştırmada bir proje üzerinden, 172 adet cephe içi kanat, 301 adet kapı, 2006 adet sürme doğrama, 1721 adet cam cama cephe imalatına ait açılan iş emirlerinden yararlanılmıştır. Bu imalatlarda, cephe içi kanat için 4, kapı imalatı için 14, sürme doğrama için 29, cephe imalatı için 12 adet, toplamda 59 adet iş emri açılmıştır. Fabrikada, ihtiyaç tarihine göre yaklaşık altı aylık bir imalat süresine sahip olup, 129216 kilogramlık kapasiteyi meşgul eden bir proje ele alınmıştır. Kapasite planlaması “gelişmiş planlama tahtası” üzerinden yapılarak ERP programıyla entegre çalıştırılmıştır. İş emirlerinin ihtiyaç tarihlerinin gelişmiş planlama tahtası üzerinde güncellenmesinin ardından, yine ERP programı üzerinden MRP çalıştırılmıştır. Bu araştırma için Tuna Yapı Cephe Sistemleri ‘nden 2017-2018 tarihleri arası izin alınmıştır. Bulgular: Çalışma ile fabrikaya ait iş merkezlerinin kapasiteleri belirlenmiştir. Oluşturulan “gelişmiş planlama tahtası” ile kapasite kullanımı gantt şemaları üzerinden çeşitli parametrelere göre gösterilmektedir. Kapasite ile entegre çalışan MRP üzerinden satınalma talepleri otomatik açılmaktadır. Sonuç: Araştırmada elde edilen bulgulara göre, malzeme ihtiyaç planlamasına entegre edilen kapasite ihtiyaç planı ile, firmanın daha gerçekçi sistem tasarımına sahip olduğu görülmüştür. Fabrika kapasitesi daha etkin bir şekilde kullanılmakta olup, hammadde eksikliğinden dolayı bekleme süreleri azalmıştır. Fazla hammadde stoğu önlenerek ek maliyetten kaçınılmış ve istifleme alanlarında tasarrufa gidilmiştir. Eş zamanlı MRP/CRP sisteminin dezavantajı ise sipariş verilecek tarihi hesaplarken bugünün tarihini bir kısıt olarak gözetmemesidir. Daha anlaşılır bir şekilde açıklayacak olursak, ileriki dönemlerde teslim edilecek bir mamulün alt bileşenlerine baktığımızda geçmiş tarihlere satınalma talep tarihi atayabilmektedir. Firmalar için bu durum gerçek dışıdır ve sisteme olan güveni sarsmaktadır. Fakat eş zamanlı MRP/CRP sistem tasarımı bu durumu avantaja çevirebilmektedir. Geçmiş tarih atayan satınalma talepleri incelendiğinde sistemin aslında bizi uyardığını görmekteyiz. Geçmiş tarihli talep verilen mamulün yada yarı mamulün üretildiği iş merkezi incelendiğinde, diğer işler ile ilgili bir rota çakışması yahut iş merkezindeki yoğunluğun fazla olması gibi darboğazlar belirlenmektedir. Anahtar Kelimeler : Proje Tip Üretim, Malzeme İhtiyaç Planlaması (MRP), Kapasite İhtiyaç Planlaması (CRP), Kurumsal Kaynak Planlama (ERP)

Anahtar Kelimeler: Proje Tip Üretim, Malzeme İhtiyaç Planlaması (MRP), Kapasite İhtiyaç Planlaması (CRP), Kurumsal Kaynak Planlama (ERP)