|
Ýþ saðlýðý ve güvenliði (ÝSG) çalýþmalarýnýn amacý iþ kazalarý ve meslek hastalýklarýndan çalýþanlarý korumak, daha saðlýklý ve güvenli bir ortamda çalýþmalarýný saðlamaktýr. Ýþ kazalarý ile meslek hastalýklarýna neden olan risk etmenleri fiziksel (gürültü, titreþim, aydýnlatma, termal konfor, radyasyon, basýnç v.b.), kimyasal (maden, solvent, zehirli gazlar, asiy ve bazlar, pestisitler, plastik maddeler, tozlar v.b.), biyolojik (bakteri, virüs, parazit, burusella, þarbon vb.), ergonomik (iþin fizyolojisi, aðýr yük taþýma ve kaldýrma vb.) ve psikososyal (iþ güvencesi, gelecek kaygýsý, uzun çalýþma süreleri, iþ stresi, þiddet, zaman baskýsý, iþ memnuniyetsizliði, monotonluk, dinlenme molalarýnýn ihlali, mobing vb.) olarak sýnýflandýrýlmaktadýr.
Uluslararasý Çalýþma Örgütü (International Labour Organization - ILO) psikososyal riskleri; “iþ doyumu, iþ örgütlenmesi ve yönetimi, çevresel ve örgütsel koþullar, iþçilerin uzmanlýðý ve gereksinimleri arasýndaki etkileþim” temelinde tanýmlamýþtýr. Dünya Saðlýk Örgütü (World Health Organization - WHO), iþe baðlý stresin, bir bireyin psikolojik ve fiziksel saðlýðýný ve ayný zamanda bir kuruluþun verimini olumsuz yönde etkileme potansiyeline sahip olduðunu, bu nedenle iþ stresinin dünya çapýnda iþçi ve iþ saðlýðý için büyük bir zorluk olduðunun kabul edildiðini söylemektedir. Avrupa birliði saðlýk ve güvenlik ajansý (AB-OSHA) psikososyal riskler ve iþle ilgili stresin iþ güvenliði ve saðlýðýnda en zorlayýcý konular arasýnda olduðunu ve bunun bireylerin, kuruluþlarýn ve ulusal ekonomilerin saðlýðýný önemli ölçüde etkilediðini söylemektedir. Bununla birlikte psikososyal risklerin, kötü iþ tasarýmý, organizasyonu ve yönetimi ile iþin sosyal baðlamýnýn zayýf olmasýndan kaynaklandýðýný ve iþle ilgili stres, tükenmiþlik veya depresyon gibi olumsuz psikolojik, fiziksel ve sosyal sonuçlara yol açabildiðini ifade eder. AB-OSHA, psiko-sosyal risklere yol açan bazý çalýþma koþullarýna, aþýrý iþ yükü, çeliþen talepler ve rol netliði eksikliði, iþçiyi etkileyen kararlarýn alýnmasýnda iþçinin yer almamasý ve iþin nasýl yapýldýðýnda etkili olamamasý, kötü yönetilen örgütsel deðiþim ve iþ güvensizliði, etkili olmayan iletiþim, yönetim veya meslektaþlarýn desteðinin olmamasý, psikolojik ve cinsel taciz, üçüncü taraf þiddetini örnek olarak verir. Iþ güvenliðinin tanýmý risklerin kabul edilebilir düzeye indirilmesi þeklindedir ve risklerin kabul edilebilir düzeye indirilmesi için yapýlan risk analizlerinde belirlenen riskler daha çok fiziksel, kimyasal, biyolojik ve ergonomik risk etmenlerinden kaynaklanan risklerdir. Ülkemizde ve dünyada psikososyal risk etmenlerinden kaynaklanan riskler risk analizlerinde ve deðerlendirmelerinde neredeyse hiç yer almamaktadýr.
Doðru yaklaþýmla, iþ büyüklüðüne veya türüne bakýlmaksýzýn, psikososyal riskler belirlenerek önlenebilir yada azaltýlabilir ve baþarýlý bir þekilde yönetilebilir. Psikososyal riskler de diðer iþ güvenliði ve saðlýk riskleri ile ayný þekilde mantýksal ve sistematik bir þekilde risk analizlerinde ele alýnabilirler. Bu çalýþma günümüzde yapýlan risk analizlerinde psikososyal risk etmenlerine ne kadar yer verildiðini kimya sektöründen örnek bir çalýþma ile göstermeyi amaçlamaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði, Psikososyal Risk Etmenleri, Risk Analizi ve Deðerlendirmesi
|