Þehir planlamasýnda yer seçimi önemli bir kavramdýr. Bu kavramýn önemi meydana gelen depremlerde oluþan yer ve yapý hasarlarýndan anlaþýlmaktadýr. Çoðu zaman oluþan yapý hasarlarýnýn yapý kaynaklý olduðu belirtilmektedir. Ancak hasar oluþumunda tek parametre yapý hatalarý deðildir. Yapý hatalarýna ek olarak yanlýþ yer seçimi de hasarýn artmasýna neden olmaktadýr. Ülkemizde yer seçimleri genellikle mikro-bölgeleme çalýþmalarý neticesinde yapýlmaktadýr. Mikro-bölgeleme çalýþmalarý genel olarak 30m derinliði kapsamaktadýr. Ancak deprem dalgalarýný temel olarak yönlendiren derin yeraltý yapýlarýdýr. Derin yeraltý yapýlarýnýn yanal ve düþey yönde yapýsýnýn belirlenmesi makro-bölgeleme olarak düþünülebilir. Derin yeraltý yapýlarýnýn ortaya konulabilmesi için Jeofizik yöntemler uygulanmasý gerekmektedir. Jeofizik yöntemler ile yere zarar vermeksizin derin yeraltý yapýlarýnýn yanal ve düþey yönde iki ya da üç boyutlu olarak belirlenmesi mümkündür. Bu derin yeraltý yapýlarýnýn belirlenmesi deprem dalgalarýný yönlendirmesi açýsýndan önemlidir. Örneðin fizik biliminden bildiðimiz iç bükey aynalar ýþýðý toplar iken dýþ bükey aynalar ýþýðý daðýtmaktadýr. Buna benzer þekilde yer içerisindeki senklinal (iç bükey) þeklinde bir taban topografyasýnýn olmasý ve üzerinin sediman ile örtülmesi durumunda deprem dalgalarý yer içerisinde yayýlýrken bu senklinal taban topografyasý tüm dalgalarý yüzeyde sedimanýn ortasýnda odaklayacaktýr. Odaklama yapan bölgede deprem dalgalarý daha yüksek kuvvetler ile zemini etkileyecektir. Dolayýsýyla yerleþim yeri seçiminde odaklama bölgeleri tercih edilmemesi gerekmektedir. Bu yüzden derin yeraltý yapýlarýnýn topografyasý deprem dalgalarýný yönlendirmesi açýsýndan önemlidir. Sonuç olarak þehir planlarý yapýlýrken derin yeraltý yapý modellerinin ortaya konulmasý ve yer seçimi için öncelikli olarak bu modellerin önerdiði yerleri yerleþime uygun alanlar olarak belirledikten sonra mikro-bölgeleme çalýþmalarýnýn yapýlmasý daha uygun olacaktýr.
Anahtar Kelimeler: Þehir planý, Yerleþim yeri seçimi, Jeofizik yöntemler, Makro-bölgeleme
|