Öz: Giriþ: Dünya nüfusunun artmasý ve sanayinin giderek hýzlanmasý doðal kaynaklarýn hýzlý bir þekilde tüketilmesine sebep olmaktadýr. Bu durum, etkin maddelerin tüketimini en aza indirmeyi ve nitelikli atýklarýn deðerlendirilmesini önemli bir konu haline getirmiþtir. Atýk maddelerin doðrudan doðaya býrakýlmasý, hem tarým ürünleri için hem de insan ve hayvan saðlýðý için tehlikeli bir duruma sebep olmaktadýr. Ayrýca çevreye atýlan atýk maddeler görüntü kirliliði de yaratmaktadýrlar. Son yýllarda endüstriyel katý atýklarýn giderek artmasý ve atýk bertaraf yöntemlerinin iþletmelere büyük maliyetler getirmesi, bu atýklarýn deðiþik üretim süreçlerinde geri kazanýmýný yaygýnlaþtýrmýþtýr. Ýyileþtirme zayýf dayaným özelliklerine sahip zemin yapýsýnýn mekanik, fiziksel ve kimyasal iyileþtirme yöntemleri ile dýþ kuvvetlere dayanýklý hale getirilmesidir. Zemin iyileþtirme yöntemlerinden biriside atýk malzemeleri kullanmaktýr. Bu çalýþmada seramik atýðý kullanýlarak kile eklendiðinde özelliklerine etkisi incelenmiþtir. Amaç: Artan þehirleþmeyle birlikte yeni yollara, konut binalarýna ve hizmet binalarýna ihtiyaç duyulmaktadýr. Bu durum taþýma gücü yüksek olmayan zeminler üzerine de yollar ve binalar inþa edilmesi durumunu ortaya çýkarmaktadýr. Bir taþýyýcý olarak zemin, üzerine yapýlacak yapý için uygun özelliklere sahip olmayabilir. Bu durumda çözüm zemin özelliklerini iyileþtirmekle elde edilebilir. Zemine katký maddeleri katarak yapýlan iyileþtirme yaygýn olarak kullanýlan yöntemdir. Son zamanlarda ise, katký maddeleri olarak atýk malzemelerin kullanýmý söz konusu olmaktadýr. Bu durum, zeminlere istenen özellikleri kazandýrýrken atýk malzemelerin de deðerlendirilmesini ortaya çýkarmaktadýr. Bu çalýþma sayesinde seramik atýðýnýn zemin iyileþtirmesine etkisi incelenmiþtir. Kapsam: Bu çalýþmada Bilecik ilinde faaliyet gösteren Söðütsen seramik fabrikasýndan alýnan atýk ve kil kullanýlmýþtýr. Sýnýrlýklar: Farklý oranlarda kullanýlmasýna raðmen tek bir atýk tipi ve tek bir zemin tipi kullanýlmýþtýr. Yöntem: Çalýþma kapsamýnda kil zemine ait mekanik ve fiziksel deneyler yapýlmýþtýr. Mekanik deneyler olarak kompaksiyon ve tek eksenli serbest basýnç deneyi, fiziksel deneyler olarak ise kývam limitleri (Atterberg) deneyi olan likit limit ve plastik limit deneyleri yapýlmýþtýr. Deneyler sade kil, kil + %10 seramik atýðý, kil + %20 seramik atýðý olmak üzere 3 farklý oranda karýþtýrýlarak yapýlmýþtýr. Kompaksiyon deneyindeki amaç sýkýþtýrma etkisi altýnda maksimum kuru birim hacim aðýrlýk için optimum su içeriðini elde etmektir. Buradan elde edilen farklý optimum su içerikleriyle tek eksenli serbest basýnç deneyi yapýlmýþtýr. Serbest basýnç deneyinin amacý temel zeminlerinin üzerine gelecek yük karþýsýnda gösterecekleri direnci belirlemektir. Likit limit; zemin malzemesinin akýcý kývamdan plastik kývama geçtiði sýnýr su muhtevasýdýr. Plastik limit ise; zemin malzemesinin plastik kývamdan yarý plastik kývama geçtiði sýnýr su muhtevasýdýr. Bulgular: Kil zeminde yapýlan serbest basýnç deneyinde (qu) zeminin drenajsýz kayma mukavemeti 133kPa bulunmuþtur. Kil zemine %10 seramik atýðý eklenmesi sonucunda yapýlan serbest basýnç deneyinde ise, zeminin drenajsýz kayma mukavemeti 200kPa olmuþtur. %10 seramik atýðý katýlmasý zeminin dayanýmýnda olumlu bir sonuç ortaya çýkarmýþtýr. Ancak %20 seramik atýðý katýlmasýyla karýþýmýn drenajsýz kayma mukavemeti 117kPa olarak bulunmuþtur. Seramik atýðý ile zemin iyileþtirmesi belirli bir yüzdeye kadar olumlu sonuç göstermektedir. Yapýlan kompaksiyon deneyleri sonucunda elde edilen verilere göre ise kil zeminin optimum su muhtevasý %22 iken, %10 ve %20 seramik atýðý katýlmasýyla su muhtevasý sýrasýyla, %19 ve %18 olmuþtur. Buna karþýlýk ise, kil zeminin maksimum kuru birim hacim aðýrlýðý 15.5kPa iken yine sýrasýyla 15.72 ve 16.12 olmuþtur. Sonuç: Bu çalýþmada, LL=57 olan kile seramik atýðý eklenerek zemin özelliklerindeki deðiþiklikler incelenmiþtir. Sonuçta seramik atýðýnýn kile %10 eklenmesi dayanýmý arttýrmýþ, bunun üzerindeki yüzdede azaltmýþtýr. Kompaksiyon deneyinden elde edilen sonuçlardan seramik atýðýnýn su muhtevasýný düþürüp kuru birim hacim aðýrlýðýný arttýrdýðý gözlemlenmiþtir.
Anahtar Kelimeler: Seramik Atýðý, Serbest Basýnç Deneyi, Kompaksiyon, Zemin Ýyileþtirme
|
