Öz: Giriþ: Günümüzde enerji verimliliði, toplumun ekonomik büyüme ve kalkýnmasý için gerekli olan hedeflerin devamlýlýðý; ayný zamanda da sera gazý salýnýmýnýn minimize edilmesinde önemli bir yerinin olmasý sebebiyle dikkatle irdelenmesi gereken konularýn baþýnda gelmektedir. Sanayi ve konutlarda gerçekleþtirilen enerji verimliliði faaliyetleri ile Türkiye’nin 2011 yýlýna göre enerji yoðunluðunun, 2023 yýlýna kadar en az %20 azaltýlmasý hedeflenmiþtir. Fosil yakýt rezervlerinin riskli limitleri, mevcut enerji kaynaklarýnýn verimli kullanýlmasýnýn önemini arttýrmaktadýr ve enerji verimliliði bir enerji kaynaðý olarak görülmektedir. Enerji geri kazanýmýný saðlayan sistemlerden birisi olan reküperatörler sayesinde ön ýsýtma yapýlan havanýn 50°C ýsýtýlmasý yakýtta yaklaþýk % 2,5’luk bir enerji tasarrufu saðlamasý, enerji tasarruf potansiyellerini artýrmaktadýr. Sanayide yapýlabilecek enerji tasarruf potansiyelleri, yatýrým maliyetlerine raðmen uygun geri ödeme oranlarý ile çok cazip hale gelmiþtir. Amaç: Bu çalýþmada endüstriyel bir kuruluþta gerçekleþtirilen atýk ýsý geri kazaným sistemi projesi ele alýnmýþ; proje için tasarruf miktarý, tasarrufun mali karþýlýðý, yatýrým tutarý ve geri ödeme süresi hesaplanmýþtýr. Projenin temel amacý atmosfere atýlan atýk gazlarýn ýsýsýný geri kazanacak projeyi, karbon ayak izi sýfýr olacak þekilde uygulamaktýr. Kapsam: Bir endüstri kuruluþunda üretilen metal parçalar, kataforez kaplama iþleminin ardýndan boyanmak üzere boya kabinlerine, sonrasýnda ise kurutulmak üzere kürlenme fýrýnýna gönderilmektedir. Bu projenin kapsamý, bahsi geçen kürleme fýrýnýndaki egzoz ýsýsýnýn, karbon ayak izi sýfýr olacak þekilde geri kazanýlmasýný saðlayacak metodu incelemektir. Sýnýrlýlýklar: Projede kullanýlan atýk ýsý geri kazaným (reküperatör) sistemi, 10.000 m3/h debi ve 190°C egzoz ýsýsý için seçilmiþtir. Yöntem: Kürlenme fýrýnýnda 4 adet ýsýtma grubu bulunmaktadýr. 1. ýsýtma grubu ortamdan aldýðý 10.000 m3/h 25 °C’lik taze havayý 190°C’ye kadar ýsýtýp fýrýn içerisine beslemektedir. Diðer 3 ýsýtma grubu ise fýrýn içerisinden aldýðý havayý 190°C’ye tekrar þartlandýrarak sirkülasyon yapmaktadýr. Parçalarýn üzerinden yeteri kadar nem almýþ ve daha fazla nem alamayacak olan 190°C sýcaklýk ve 10.000 m3/h debideki hava egzoz fanlarý yardýmýyla atmosfere atýlmaktadýr. Yapýlan uygulama sonrasýnda 190°C’lik baca gazý hava-hava ýsý deðiþtirici olan reküperatörün birincil bölgesinden geçirilerek sýcaklýðý 110°C’ye kadar düþürülür. Bu esnada ikincil bölgeden geçirilen 25°C’lik taze havaya, birincil bölgeden alýnan ýsý transfer edilerek sýcaklýðý 85°C’ye kadar çýkarýlýr. Reküperatörün imalatýndan, uygulama alanýna gelene kadar tüm süreci takip ve analiz edilmiþtir. Bu süreçte doðaya salýnan CO2 salýnýmlarýný sýfýrlayacak kadar aðaç dikilmiþtir. Bulgular: Uygulama öncesinde 25°C’lik taze hava doðalgazlý yakýcýlar ile 190°C’ye ýsýtýlýyordu. Uygulama sonrasýnda ise 25°C’lik hava reküperatörde önce 85°C’ye kadar ön ýsýtýlýyor, ardýndan 190°C’ye kadar doðalgazlý yakýcýlar ile ýsýtýlýyor. Yapýlan bu enerji tüketimi iyileþtirme çalýþmasý sonrasýnda fýrýn yakýcýlarýnýn doðalgaz tüketiminde yýllýk 177.824 m3/yýl tasarruf saðlanmýþtýr. Sonuç: Bu çalýþmada endüstriyel bir kuruluþta gerçekleþtirilen atýk ýsý geri kazaným sistemi projesi ele alýnmýþ, proje için tasarruf miktarý, tasarrufun mali
karþýlýðý, yatýrým tutarý ve geri ödeme süresi hesaplanmýþtýr. Yapýlan bu enerji verimliliði çalýþmasý ile saðlanan doðalgaz tasarrufu 177.824 m3/yýl, bu tasarrufun mali deðeri 161.820 TL/yýl’dýr. Projenin toplam yatýrým maliyeti 352.000 TL, basit geri ödeme süresi 2,2 yýldýr.
Proje kapsamýnda yapýlan tasarrufa ek olarak yýllýk 354 ton CO2 salýnýmý engellenmiþtir.
Projenin hayata geçirilme aþamalarýnda doðaya;
1. Ton Çelik Üretimi ve Nakliyesi Baþýna Karbon salýnýmý
2. Ton Alüminyum Üretimi ve Nakliyesi Baþýna Karbon salýnýmý
3. Nakliye sýrasýnda oluþan karbon salýnýmý
4. Montaj/Taþeron Ekipleri Ulaþým sýrasýnda oluþan karbon salýnýmý
5. Montaj sýrasýnda oluþan karbon salýnýmý
Hesaplanmýþ ve bu CO2 salýnýmlarýný sýfýrlayacak kadar aðaç dikilmiþtir.
Anahtar Kelimeler: Atýk Isý Geri Kazaným Sistemi, Enerji Tasarrufu, Enerji Verimliliði, Kürleme Fýrýný, Karbon Ayak Ýzi, Reküperatör
|