Endüstriyel tavlama fýrýnlarýnda soðuk haddelenmiþ çelik saclarýn mekanik özellikleri sac levhalarýn pozisyona göre deðiþiklikler göstermektedir. Bu durumu etkileyen en önemli parametre fýrýn içi homojen sýcaklýk daðýlýmýdýr. Bu çalýþmada 5,00 mm kalýnlýkta ticari olarak tedarik edilmiþ 51CrV4 çelik sac müþteri isterlerine göre soðuk haddelenerek 2,90 mm kalýnlýða indirilmektedir. Soðuk haddeleme esnasýnda meydana gelen mikroyapý düzensizliklerini ortadan kaldýrmak ve iç gerilmeleri azaltarak amacý ile yumuþatma ýsýl iþlemi uygulanmýþtýr. Isýl iþlem hem endüstriyel fýrýnda hem de laboratuvar ölçekli fýrýnda gerçekleþtirilmiþtir. Ticari olarak tedarik edilen 5,00 mm numunenin akma gerilmesi 402 MPa iken 2,90 haddeleme sonucunda akma gerilmesi 870 MPa deðerine ulaþmýþtýr. Endüstriyel fýrýnda tavlanmýþ numunelerin akma gerilmeleri 370 MPa ve 84 HRB sertlik deðerlerinde iken bu deðerler laboratuvar ölçekli fýrýnda yapýlan ýþýl iþlem sonucunda 395 MPa ve 84 HRB sertlik olarak ölçülmüþtür. Endüstriyel fýrýnlarda genellikle kütlesel yýðýn ýsýl iþlem yapýlmaktadýr ve doðalgazlý fýrýnlar kullanýlmaktadýr. Fýrýnýn geometrisi ve yakma nozullarýnýn yerleri homojen ýsý daðýlýmý etkilemektedir. Isýnýn fýrýn içerinde homojen olmayan konveksiyonel daðýlýmý ve yayýlýmý nedeni ile numunelerde farklý mekanik özellikler görülebilmektedir. Homojen þartlarý saðlamak amacý ile laboratuvar ortamýnda yapýlan deneylerde 51CrV4 çeliðinin mikroyapý, sertlik ve deformasyon sertleþtirmesi parametrelerinin ýsýl iþlem parametreleri ile nasýl deðiþtiði araþtýrýlmýþtýr. Elde edilen sonuçlar endüstriyel uygulamalardan elde edilenler ile karþýlaþtýrýlmýþ ve oluþan sapmalar tespit edilmiþtir. Laboratuvar ölçekli fýrýndan elde edilen sonuçlarýnýn endüstriyel uygulamalara aktarýlmasý hedeflenmiþtir.
Anahtar Kelimeler: 51CrV4 çeliði, soðuk haddeleme, yumuþatma ýsýl iþlemi, mekanik özellikler, mikroyapý incelemesi
|
