Giriþ: 1987 Brundtland Raporu ile ortaya konan “sürdürülebilirlik” kavramý günümüzde hemen hemen her platformda tartýþýlmaktadýr. Küresel ýsýnma, iklim deðiþikliði, doðal kaynaklarýn tükenme riski ile karþý karþýya kalýnmasý ile daha çok önem kazanan kavramýn gerekliliklerini yerine getirmek için farklý çözüm arayýþlarýna gidilmiþ ve inþaat sektöründe “ekolojik bina / yeþil bina” kavramý ortaya çýkmýþtýr. Yapýlarýn çevreleriyle birlikte ele alýnarak yeþil bina özelliðini taþýyabilmesi için sürdürülebilirlik deðerlendirme araçlarý ile sistemler geliþtirilmiþtir. Söz konusu sertifika sistemleri ile deðerlendirme araçlarýnýn tanýnmasý ve uygulanmasý sürdürülebilirliðin çýkýþ noktasý olan -bugünün ihtiyaçlarýný gelecek nesillerin ihtiyaçlarýný tehlikeye atmadan karþýlamak- mottosuna uyum noktasýnda önem taþýmaktadýr. Amaç: Bu çalýþmanýn amacý iklim deðiþikliði, çevre kirliliði ve kentsel yaþam kalitesinin düþmesi gibi sorunlarla mücadele edebilmek amacýyla geliþtirilen gönüllü sertifika sistemlerinin açýk ve yeþil alanlarýn sürdürülebilirliðinde ne derece rol oynadýðýný ortaya koymaktýr. Ayrýca Türkiye Çevre Dostu Yeþil Binalar Derneði tarafýndan geliþtirilen sertifika sistemlerinin oluþturulmasýnda literatüre katký saðlamasý amaçlanmýþtýr. Kapsam: Bu çalýþma kapsamýnda 3 farklý sertifika sistemi ele alýnmýþtýr. Sistemlerin seçiminde tanýnma, kaynaklara eriþim olanaðý ve dünyanýn deðiþik bölgelerinde sistemlere öncelik etmiþ olma ölçütleri esas alýnmýþtýr. Çalýþmanýn kapsamýný Amerika Birleþik Devletleri Yeþil Bina Konseyi tarafýndan geliþtirilen LEED-ND (Neighborhood Development - Mahalle Geliþtirme), Ýngiltere'den BREEAM Communities (Topluluklar) ve Almanya'dan DGNB-NUD (Deutsche Gesellschaft für Nachhaltiges Bauen Neubau Stadtquartiere-New Urban Districts - Alman Sürdürülebilir Yapýlar Konseyi – Yeni Kentsel Bölgeler) deðerlendirme araçlarý oluþturmaktadýr. Sýnýrlýklar: Araþtýrmanýn materyalini oluþturan sertifika sistemleri dernekler tarafýndan ülkelere özgü oluþturulmuþ olup, öneri niteliðindedir. Bahsi geçen deðerlendirme ölçütlerine uyma hususunda yasal bir zorunluluk bulunmamaktadýr. Yöntem: Araþtýrmada yöntem olarak nitel araþtýrma, literatür ve kaynak tarama kullanýlmýþtýr. Ýnceleme konusu sistemlerin çevre ve arazi kullanýmý, kaynak ve malzeme kullanýmý, enerji verimliliði ve ulaþým ile ilgili ana kategorilerinin deðerlendirme ölçütleri, ölçütlerin kapsamlarý ve puan deðerleri tespit edilmiþ, daha sonra belirlenen ölçütlerin karþýlaþtýrýlabileceði bir tablo oluþturulmuþtur. Oluþturulan tablodaki ölçütler sürdürülebilir peyzaj planlama ve tasarým ilkeleri göze alýnarak karþýlaþtýrýlmýþtýr. Bulgular: LEED ND sistemi; akýllý konum ve baðlantý, mahalle dokusu ve tasarým, yeþil altyapý ve binalar, inovasyon ve bölgesel öncelik olmak üzere 5 ana baþlýkta belirlemiþtir. BREEAM Communities; iklim ve enerji, kaynaklar, alan þekillendirme, ulaþým ve hareket, topluluk, ekoloji ve biyoçeþitlilik, iþ ve ekonomi, binalar ve inovasyon olmak üzere 9 ana baþlýk belirlerken; DGNB-NUD, çevresel kalite, ekonomik kalite, teknik kalite, süreç kalite ile sosyokültürel ve fonksiyonel kalite olmak üzere 5 ana baþlýkta toplamýþtýr. Bu baþlýklar farklý puan aðýrlýklarýna sahip alt gruplara ayrýlmaktadýr. Ýnceleme konusu açýk ve yeþil alanlarýn sürdürülebilirliði ile ilgili ortak ölçütlerden bazýlarý; arazi kullanýmý, biyoçeþitlilik, su yönetimi, toplu taþýma, yaya ve bisiklet yolu, ýsý adalarý, malzeme kullanýmýdýr. Yapýlan karþýlaþtýrmalar sonucunda sertifika sistemlerinin farklý baþlýklar, sayýlar ve puan aðýrlýklarýna sahip olmalarýna raðmen ortak bir amaç taþýdýðý gözlenmiþtir. Sonuç: Günümüzün öncelikli alanlarýndan sürdürülebilir kentlere ulaþmak için açýk ve yeþil alanlarýn sürdürülebilir olmasý þarttýr. Araþtýrma konusu sistemlerin önceliklerinin deðiþiklik gösterdiði sonucuna ayný konu için belirlenen puan aðýrlýklarýna bakýlarak varýlmýþtýr. Sistemlerin karþýlaþtýrýlmasý sonucunda deðerlendirme araçlarýnýn oluþturulmasýnda yerel önceliklerin etkili olduðu görülmüþtür. Bu sürdürülebilirliði saðlamak için Türkiye’de de kamusal yeþil alanlara yönelik bir sertifika sisteminin geliþtirilmesi ve bu sertifika sisteminin mevcut ve uygulamaya geçirilecek alanlarda yol gösterici bir model olmasý önerilmektedir. Geliþtirilmesi önerilen sürüm, Dünya’da uygulanan diðer sistemler ve yerel özellikler analiz edilerek sürdürülebilir peyzaj planlama ve tasarým kapsamýnda hazýrlanmalýdýr.
Anahtar Kelimeler: Sürdürülebilirlik, Açýk ve Yeþil Alanlarýn Sürdürülebilirliði, Deðerlendirme Araçlarý, Yeþil Bina Sertifika Sistemleri
|