Öz: Alüminyum ve alüminyum alaþýmlarýnýn kaynak yöntemlerinde, ergitme ve katý hal kaynak yöntemleri olmak üzere aðýrlýklý olarak iki kaynak yöntemi kullanýlýr. Katý hal kaynak yöntemlerinden olan Sürtünme Karýþtýrma Kaynaðý (SKK) ile daha az enerji sarf edilerek porozite, çatlak veya deformasyon meydana gelmeden düþük birleþme sýcaklýðýnda ve kýsa kaynak süresi ile baþarýlý bir þekilde birleþtirmeler yapýlabilmektedir. Bu kaynak yönteminde önemli parametreler, takýmýn ilerleme hýzý, takýmýn devir hýzý, uç malzemesi, uç omuz çapý, pim çapý, batma derinliði ve malzeme parça kalýnlýðýdýr. Amaç: Bu çalýþmada, SKK yapýlan AA6082-T6 ve AA5182-H111 alaþýmlarýnýn literatür çalýþmalarý irdelenmiþtir. Yapýlacak Yüksek Lisans çalýþmasý için takým pim profili, takým dönme hýzý, takým ilerleme hýzý, ýsý girdisi gibi önemli SKK parametre etkilerinin literatür incelemesi amaçlanmýþtýr. Kapsam: Çalýþma, SKK yöntemi ile birleþtirilen AA5182-H111 ve AA6082-T6 alaþýmlarýnýn farklý iþlem parametrelerinin belirlenmesi için irdelenen literatür çalýþmalarýnýn bir kýsmýný içermektedir. Bulgular: Rodrigues (2010), AA5083-H111 ve AA6082-T6 alaþýmlarýnýn kaynaklanabilirliðini ve iki malzemenin kaynak sonrasý özelliklerini karþýlaþtýrmýþtýr. Malzemelerin yüksek hýzlarda SKK ile kaynaklanabileceði sonucuna varmýþtýr. Tronci (2013), AA5182-H111 ve AA5083-H111 alaþýmlarýný SKK ile birleþtirerek iþlem parametrelerinin 1 mm kalýnlýktaki malzemenin kaynak özelliklerine etkisini incelemiþtir. Kaynak sýrasýnda ýsý girdisinin azalmasýnýn kaynak bölgesinde mekanik dayanýmý artýrdýðýný saptamýþ, bunun için uç dönme hýzýnýn artýrýlmasýnýn gerektiði ifade etmiþtir. Leitao (2009), 1 mm kalýnlýðýnda AA5182-H111 ve AA6016-T4 alaþýmlarýnýn kaynaklarýnýn gerilme davranýþý, mikrosertlik testleri ve mikroyapýsal analizlerini incelemiþtir. Kaynak bölgesinin sünekliðinin temel malzemeye göre büyük oranda azaldýðýný belirtmiþtir. Daniolos ve Pantelis (2016), AA7075-T651 ve AA6082-T6 alaþýmlarýnýn kaynak sonrasý mikro ve makroyapýlarýný, mikrosertliklerini ve çekme sonuçlarýný incelemiþlerdir. Emiralioðlu (2017), 5 mm kalýnlýðýnda AA6082-T6 ve AA7075-T651 alaþýmlarýnýn kaynaðýnda, farklý dönme hýzý, ilerleme hýzý ve pim profillerini kullanmýþtýr. Üçgen pim profiline sahip takým dönme hýzýnýn takým ilerleme hýzýna oranýnýn 10’dan yüksek olduðunda ýsý girdisine baðlý olarak kaynak iþlemlerinin baþarýlý olduðunu; helisel ve beþgen pimlerde ise daha düþük oranlar elde edildiðini söylemiþtir. Aval (2015), AA6082 ile AA7075 ile yapýlan kaynaklarda pim profili deðiþken olarak alýnmýþtýr. Üç oluklu üçgen pim profilinin kareye göre daha yüksek sýcaklýk oluþturduðunu ve kaynak uzunluðuna baðlý olarak ýsý girdisi etkisinin önemli ölçüde arttýðýný ifade etmiþtir. Costa ve arkadaþlarý (2017), AA6082-T6 sabit bir takým dönüþ hýzý (600 dev/dak) ve diþli olmayan bir konik pim takýmý kullanýlarak 250 ila 1600 mm/dak arasýnda deðiþen takým ilerleme hýzlarýnda kaynaðý gerçekleþtirilmiþtir. Takým ilerleme hýzýnýn artýrýlmasýnýn kaynak kusurlarýný arttýrdýðýný saptamýþlardýr. Donatus ve arkadaþlarý (2015), AA5083-O ve AA6082-T6 alaþýmlarýnýn kaynak sonrasý korozyona olan duyarlýlýklarýný araþtýrmýþlardýr. Her iki alaþýmýn ýsýdan etkilenen bölgelerindeki mikroyapýlarý irdelemiþlerdir. Donatus ve arkadaþlarý (2015), AA5083-O ve AA6082-T6 alaþýmlarýnýn farklý sürtünme karýþtýrma kaynaklarýndaki akýþ þekillerini irdelemiþlerdir. Malzemenin ilerleyen taraftan geri çekilme tarafýna doðru daha fazla aktýðý ama karýþmadýðýný gözlemlemiþlerdir. En iyi tanelerin geri çekilme tarafýnda takým kenarýna en yakýn bölgelerde mevcut olduðunu ifade etmiþlerdir. Ullegaddi ve arkadaþlarý (2015), AA-6082-T6 malzemesinde farklý takým omuz profilleri ve farklý dönüþ hýzlarýnda SKK uygulamýþlardýr. Konik diþli pimli içbükey omuzun, düz omuz, eþ merkezli omuz, kaydýrma omuza göre en uygun sonucu verdiðini belirtmiþlerdir. Sonuç: Yapýlan literatür çalýþmalarýnda, iki farklý Alümiyum alaþýmýnýn sürtünme karýþtýrma kaynaðýnda genellikle takým ilerleme ve dönme hýzlarýnýn kaynak kalitesini etkilediði; kaynak ilerleme hýzýnýn yüksek, takým dönme hýzýnýn düþük olduðu durumlarda deney sonuçlarýnýn daha baþarýlý olduðu fakat hýzýn çok artmasý durumunda kaynak kalitesinin kötüleþtiði görülmüþtür. Isý girdisinin azalmasýnýn mekanik dayanýmý artýrdýðý, üçgen pim profilinde ýsý girdisine baðlý olarak daha iyi özellikler elde edildiði gibi sonuçlara varýlmýþtýr. Ýncelenen literatür çalýþmalarýnýn hepsi özette verilememiþ olup en uygun parametrelerin irdelenmesi bilimsel çalýþmalarda günümüzde de devam etmektedir.
Anahtar Kelimeler: Sürtünme karýþtýrma kaynaðý, AA6082-T6, AA5182-H111, Pim profili, Isý girdisi.
|
