Öz: Giriþ: Kötü zemin þartlarýna sahip sahalarda inþa edilecek yollar için geleneksel zemin inþaatý yöntemleri ekonomik boyutunu kaybetmektedir. Hem yaklaþým dolgularý altýndaki zeminin taþýma gücünü arttýrmak hem de bu tarz köprü yapýlarýndaki en büyük problem olan dolgu-köprü arasýndaki farklý oturmalarý minimize edebilmek adýna taþ kolon uygulamalarý düþünülmektedir. Taþ kolonlar sorunlu zemin olarak adlandýrýlan yumuþak veya gevþek zeminler üzerine inþa edilecek yapýlarýn temel zeminini iyileþtirmek için kullanýlan bir zemin iyileþtirme yöntemidir. Amaç: Taþ kolonlarýn konsolidasyon oturmasýný hýzlandýrmasý ve toplam oturmalarý azaltmasý doðrultusunda, teknik özellikleri hakkýnda bilgi verilmesi ve seçilen bölgedeki vakanýn incelenmesidir. Kapsam: Zeminlerin toplam ve farklý oturmalarýnýn azaltýlmasý, pekiþtirme oturmalarýnýn hýzlandýrýlmasý, zeminin taþýma gücünün arttýrýlmasý, sývýlaþma potansiyelinin azaltýlmasý ve þev stabilitesinin arttýrýlmasý gibi durumlarda kullanýlan alternatif bir zemin iyileþtirme yöntemi olan taþ kolonlar seçilen bölgedeki vakada çözüm yöntemi olarak kullanýlmýþtýr. Zayýf kil tabakalarý üzerine yaklaþýk 7 m yüksekliðinde yaklaþým dolgusu yapýlacaktýr. köprü yapýmýndaki bu yaklaþým dolgusunda meydana gelecek olan oturmalarý azaltmak amacýyla taþ kolon yapýlmýþtýr. Dolgu altlarýna imal edilecek taþ kolonlar hem düþey dren gibi çalýþýp oturma süresini kýsaltacak, hem de taþýma gücünün yeterli seviyeye yükseltilmesini saðlayacaktýr. Sýnýrlýklar: Seçilen vakada oluþan konsolidasyon oturmalarýnýn taþ kolon yöntemi ile çözülmesi konusunda sýnýrlandýrýlmýþtýr. Kritik önem oturma miktarýndan çok oturma süresidir. Projede yaklaþým dolgularý için beklenen imalat süresi 2 aydýr. Ýyileþtirme sonrasýnda tüm konsolidasyon oturmalarýnýn bu sure zarfý içerisinde tamamlanmasý beklenmektedir. Yöntem: Yumuþak kohezyonlu zeminlerdeki (killer ve siltler) uygulamalarda vibratörün ilerlerken yarattýðý delginin boþ hacmi içerisine kýrmataþ malzeme doldurularak sýkýþtýrýlýr ve kil matriks içerisinde rijit granüler kolonlar oluþturulur. Bu yöntemde, doðal zeminde de yanal ötelenmelere neden olan gerilmelerin konsolidasyonu sonucu sýnýrlý bir iyileþme olduðu bilinmekle birlikte, tasarýmda herhangi bir iyileþme dikkate alýnmamaktadýr. Ancak, rijit kolon ve doðal zeminden oluþan kompozit malzemenin dayanýmý ve sýkýþabilirliði orijinal zemine oranla önemli ölçüde iyileþtirilmiþ olmaktadýr. Taþ kolon uygulamalarýnda zemin yüzeyine etkiyen yüklerin üniform yayýlý ve tek bir taþ kolon üzerine gelen yüklerin 20 ton ila 50 ton aralýðýnda olmasý öngörülmektedir. En etkin iyileþtirmeler yüzeye yakýn, sýkýþma potansiyeline sahip ve drenajsýz kayma dayanýmýnýn 15 kN/m² ile 50 kN/m² aralýðýnda deðiþtiði silt ve kil katmanlarýnda elde edilmektedir. Uygulama derinliðinin 6 m ile 10 m aralýðýnda olduðu durumlarda diðer zemin iyileþtirme yöntemlerine kýyasla en ekonomik çözüm olarak ortaya çýkmaktadýr. Zemin kayma dayanýmýnýn 100 kN/m² 'yi aþmasý halinde vibratörlerin zemin içerisinde ilerlemesi mümkün olamamaktadýr. Bulgular: Arazide yapýmý tamamlanmýþ olan vaka analizleri yapýlmýþtýr. Zeminin tabakalarýna ait deðerlendirmelerde köprü inþa alanýndaki sondajlardan faydalanýlmýþ olup, köprü temellerinin yüzeyde yapay dolgu bulunan çok yumuþak-yumuþak kil tabakalarý üzerine oturacaðý görülmüþtür. Bu tabakalardan oldukça derinde ise orta sýký-çok sýký kum tabakalarý ile karþýlaþýlmýþtýr. Ýyileþtirme sonrasýnda hesaplanacak konsolidasyon oturmalarý müsaade edilen limitlere (maksimum 10 cm) düþmeli ve yapýlacak iyileþtirme çalýþmalarý, oturmalarý hýzlandýrarak makul sürelerde gerçekleþmesini saðlamalýdýr. Yaklaþým dolgularýnda yüksekliklerin fazla olmasý zeminin sadece 16 mt lik kýsmýnda taþ kolon uygulamasý yapýlmasý daha alt katmanlardaki 18 m lik tabakanýn da beklenen oturmalara karþýlýk vermemesi proje üzerinde dikkat edilmesi gereken donelerin varlýðýnýn göstergesi olmuþtur. Tüm bu bilgiler göz önünde tutularak taþ kolonun zemin iyileþtirmesindeki deformasyonlarýnýn incelenmesi gerektiði tarafýmýzca tespit edilmiþtir. Sonuç: Önemli bir mühendislik yapýsýnýn temellerindeki zemin problemi, taþ kolon uygulamasý ile çözülmüþtür. Taþ kolonlar sayesinde zemin taþýma kapasitesi yaklaþýk 3 kat artýrýlmýþ, oturmalar %50 oranýnda azaltýlmýþ ve oturmalarýn tamamlanma süresi kýsaltýlmýþ, güvenlik, zaman ve ekonomik açýdan projeye çok önemli avantajlar saðlamasýna raðmen yerinde yapýlan taþ kolonlar proje yapýlýrken 10 cm olarak hesaplanmasýna raðmen oturma miktarý yerinde 30-35 cm leri bulduðu tespit edilmiþtir. Bu deðerler göz önünde tutularak tekrar alt zeminlerde dikkate alýnarak bir oturma hesabý ve taþ kolon boyunun incelemesi yapýlarak karþýlaþtýrýlacaktýr
Anahtar Kelimeler: Konsolidasyon, Taþ Kolon, Zemin Ýyileþtirme
|