Öz: Kýrsal yerleþimler doða ile insan arasýndaki etkileþimden doðup, ihtiyaçlar doðrultusunda geliþip, pek çok yerel unsur ile þekillenirler. Toplumun kültürel birikiminin önemli örneklerinden ve tarihsel sürecin yakýn tanýklarýndan olan bu kýrsal yerleþimlerin bir mimari miras olarak korunmasý ve yaþatýlmasý önem arz etmektedir. Ancak günümüzde deðiþen yaþam koþullarýna ayak uyduramama, geçim kaynaklarýnýn farklýlaþmasý ve göçler gibi etkenler kýrsal mirasýn korunmasýný zorlaþtýrmaktadýr. Tire ilçesinin tarihi, kültürel ve özgün mimari deðerlere sahip kýrsal yerleþimlerinden biri olan Peþrefli köyü de bu koruma sorunlarý ile karþý karþýya olan köylerden biridir.
Peþrefli Köyü, tarihi antik çaðlara kadar uzanan ve zengin kültürel mirasa sahip Tire ilçesinin en eski kýrsal yerleþimlerinden biridir. Köy, tarihinin Helenistik dönem öncelerine kadar uzanmasýyla birlikte, Beylikler dönemi ve Osmanlý döneminde ise ilçenin en önemli yerleþimlerden biri olmuþtur. Tire’nin doðusunda, Güme Daðý’nýn eteklerinde konumlanan köy, ovaya yakýnlýðý nedeniyle geniþ parsellerden oluþan bir yerleþim düzenine sahiptir. Ekonomisi büyük ölçüde tarým ve hayvancýlýða dayanmaktadýr. Yerel geçim kaynaklarýnýn büyük ölçüde yansýma bulduðu bahçelere sahip geleneksel yýðma taþ yapýlar mevcuttur. Genellikle tek ya da iki kattan oluþan, ahþap kapý ve pencereleri bulunan yapýlar alaturka kiremitli kýrma çatýlar ile örtülüdür. Fakat günümüzde birçok kýrsal yerleþimde yaþandýðý gibi Peþrefli köyünde de özgün mimari deðere sahip olan geleneksel yapýlar ya çaðdaþ gereksinimlere uyum saðlamak adýna yapýlan yanlýþ müdahaleler ile özgün niteliklerini kaybetmekte ya da terk edilerek yýkýlmaya mahkum býrakýlmaktadýr.
Bu baðlamda bu çalýþmada Peþrefli köyü yerleþim dokusu ve mimari karakteri incelenecektir. Peþrefli köyünde yapýlan alan çalýþmalarý ile dokunun mevcut durumu fotoðraflar ve analizler ile belgelenecek ve koruma sorunlarý ortaya konulacaktýr. Çalýþmanýn, köyün karakterinin ve sahip olduðu deðerlerin korunmasýna ve gelecek nesillere aktarýlmasýna katký saðlamasý amaçlanmaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Tire, Peþrefli Köyü, Kýrsal Yerleþimler, Geleneksel Kýrsal Mimari, Koruma
|
