Soðuk sac metal þekillendirme iþlemi için otomotiv sektöründe bir çok yöntem geliþtirilmiþtir. Araç içinde kullanýlacak sac metal parçalarýn belli boyutsal toleranslar içinde olmasý gereklidir, bu toleranslar montaj olacaðý diðer parçalara göre belirlenmektedir. Malzemenin elastik geri kazanýmý nedeniyle form verme iþlemi gerçekleþtirilip sac metalin üzerindeki yük kaldýrýldýktan sonra metal þekillendirmede geri esneme meydana gelir. Geri esneme, sac metalin tolerans deðerlerinin dýþýna çýkmasýna sebep olmaktadýr. Kabul edilebilir tolerans sýnýrlarý içinde form verilmiþ sac parçalar üretebilmek için geri esneme miktarý bilinmelidir. Geri esnemeye karþýlýk kalýp yüzeylerini deðiþtirerek çözüme kavuþturmak zaman kaybýna ve ek maliyetlere sebep olduðundan, problemin önceden tespit edilerek önlem alýnmasý oldukça önemlidir. Bu çalýþmada, yeni Toyota CH-R projesinde yan tavanda kullanýlan 780MPA akma direncine sahip soðuk haddelenmiþ çift fazlý sac metal parçasýnýn geri esneme ölçüleri analiz edilmiþtir. Form verme iþlemi sonrasý geri esneme oluþan sac parçanýn analizi sonlu elemanlar analiz yöntemi ile ölçüm yapan Autoform programýnda simüle edilmiþtir. Geri esneme oluþan sac metal parçanýn montaj edileceði diðer araç parçalarýný olumsuz etkileyeceðinden, parçanýn analiz sonuçlarý deðerlendirilerek parça tasarýmý deðiþtirilmiþtir. Parçanýn geometrik yapýsý göz önüne alýnarak geri esnemenin en fazla olduðu yerlere göre farklý frekanslarda form ve geometrik þekiller oluþturulmuþtur. Bu seçenekler arasýnda, Autoform simülasyon sonucuna göre optimum parça tasarýmý belirlenmiþtir. Bu parça tasarýmýnýn geri esneme üzerindeki etkileri incelenmiþ ve tolerans deðerlerindeki problem ortadan kaldýrýlmýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Geri esneme, Boyutsal tolerans, Sonlu elemanlar analizi, Autoform
|