Öz: Giriþ: Kesici takým çelikleri endüstrisinde, uzun yýllardýr fiziksel özelliklerinin geliþtirilmesi ve kesme ömürlerinin artýrýlmasý için çalýþmalar sürdürülmektedir. Bu çalýþmalar sonucunda var olan yöntemlerin geliþtirilmesi ve yeni yöntemlerin bulunmasý ile kesme performanslarý sürekli geliþtirilmektedir. Ortaya çýkan sonuçlara göre kesme adetleri artýþ göstermekte ve darbelere karþý daha üstün özellikler göstermektedirler. Teknolojik geliþmelerin paralelinde daha farklý malzemelerden kesici takýmlar elde edilse de her uygulama için kullanýlmasý uygun olamayan yüksek maliyetler ortaya çýkmaktadýr. Bu sebeple HSS takýmlar hala günümüzde yüksek oranda talaþlý iþleme uygulamalarýnda kullanýlmaktadýrlar. Kaplama iþlemleri ile birlikte yüzey özellikleri kolayca iyileþtirilen bu takýmlarýn bunu yaparken dayanýklýlýklarýný kaybetmeleri istenilen bir durum deðildir. Bundan dolayý sadece yüzey özelliklerinin deðil ayný zamanda bu kesici uçlarýn mekanik özelliklerinin de istenilen minimum seviyenin altýnda kalmamalarý gerekir. Bunlarýn hepsi göz önünde bulundurulduðunda bir kesici takýmýn kesme sýrasýnda ihtiyaç duyduðu minimum gereksinimlerin karþýlanmasý gerektiðinden yüzey kaplama ve diðer uygulamalarda tüm dayaným özelliklerinin durumlarý incelenmeli ve yanlýþ uygulamalardan kaçýnýlmalýdýr. Yapýlan her çalýþmanýn sonuçlarý deneylerle desteklenmeli ve uzun süren ömür testleri yapýlmalýdýr. Bu sayede yapýlan uygulamalarýn etkinliði tam olarak ortaya konulmuþ olacaktýr.
Bu çalýþmada da yüksek hýz çeliklerinin dayaným özelliklerinin iyileþtirilmesi amacýyla yapýlan yüzey kaplamanýn etkileri araþtýrýlmýþtýr. Amaç: Çalýþmanýn amacý, uzun süreler boyunca kesme iþlemine maruz kalan HSS kesici takýmlarýn kesme ömrünü artýrmak için kullanýlan yöntemlerden biri olan yüzey kaplama sýrasýnda, takým malzemesinin kaplama ünitesinde uygulanan yüksek sýcaklýk sonrasýnda kesme özelliklerinin gözlemlenmesidir. Ayrýca buna raðmen, çekme dayanýmlarýnda ve sertlik özelliklerinde herhangi bir deðiþiklik olup olmadýðýnýn anlaþýlmasý ve bununla birlikte takýmlarýn daha yüksek dayaným göstermesi için gerekli iyileþtirmelerin yapýlabilirliðinin öngörülebilmesidir. Kapsam: Ortaya koyulan çalýþma yüzey kaplama yönteminin HSS kesici takýmlarýn kesme sýrasýnda maruz kalacaðý yükler altýnda davranýþlarýnýn incelenmesini kapsamaktadýr. Bunun yanýnda, kullanýlan kaplama yönteminin takýmýn çalýþmasýný ne yönde etkileyeceði yapýlan deneysel karþýlaþtýrmalarla incelenmiþtir. Sýnýrlýklar: Kullanýlan yöntemde farklý kaplama türleri ve farklý kaplama uygulamalarý kullanýlarak baþka deneyler yapýlabilir. Farklý yüzey derinliklerine inilerek daha farklý sonuçlar elde edilebilir. Çalýþmada bu konuda sýnýrlý denemeler yapýlmýþtýr. Yöntem: Deneylerde uygulanan kaplama iþlemlerinde HSS kesici takýmlar kullanýlmýþtýr. Dolayýsý ile kullanýlan takýmýn yapýldýðý malzemenin özellikleri dayaným özellikleri bakýmýndan öncelikli rol oynamaktadýr. Deney amacýna uygun olarak malzemenin kaplamasýz dayanýmý ile kaplamalý dayanýmý arasýndaki farkýn etkinliði gözlemlenmiþtir. HSS takýmlardan deney için talaþlý iþleme yoluyla çekme numuneleri hazýrlanmýþtýr. Kaplama sýrasýnda numuneler 650°C’de ýsýl iþleme maruz kalmýþlardýr. Bu sebeple kaplama sýcaklýðýnýn ve zamanýnýn, malzemenin çekme ve yorulma özelliklerini deðiþtirip deðiþtirmediðinin anlaþýlmasý önem taþýmaktadýr. Numuneler kaplama öncesi taþlama ve temizleme iþlemine sokulmuþlardýr. Bu sayede yüzeyde istenmeyen kalýntýlar ve kaplamayý olumsuz etkileyebilecek olan yüzey kalýntýlarýnýn giderilmesi amaçlanmýþtýr. Temizleme iþleminin ardýndan numuneler kaplama makinesinde kaplama iþlemine sokulmuþlardýr. Bulgular: Deney sýrasýnda yapýlan yüklemeler altýnda yüzeyleri kaplanmýþ olan numunelerin dayanýmlarýnda artýþ görülmüþtür. Yüzey pürüzlülük deðerleri karþýlaþtýrýldýðýnda ise kaplanmýþ olan numunelerin yüzey pürüzlülükleri daha yüksek olmasýna raðmen yüksek pürüzlülük deðerlerinin malzemelerin dayanýmlarýný olumsuz yönde etkilemediði görülmüþtür. Sertlik ölçümleri yapýlan numunelerin beklenildiði üzere daha yüksek sertlik deðerlerinde olduklarý anlaþýlmýþtýr. Buradan çýkan sonuçlara dayanarak kesici takým olarak kullanýldýklarýnda daha yüksek aþýnma direnci gösterecekleri de ortaya koyulabilmektedir. Sonuç: Deneylerde elde edilen sonuçlara göre yüzey kaplama ile takýmlarýn kesme özelliklerinde iyileþme görülmüþtür. Ayrýca kaplanmýþ olan numunelerin çekme dayanýmlarýnda artýþ gözlenmiþtir. Kaplamalý ve kaplamasýz numunelerin yüzey sertliði ölçüm sonuçlarý deðerlendirildiðinde yüzey sertliði deðerlerinin de arttýðý deneylerle saptanmýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Kaplama, Çekme, Kesici Takým, Pürüzlülük, HSS
|
