Yaprak yaylar bir araç için önemli bir sönümleme ve yataklama elemanýdýr. Bu yaylarýn kullaným alanlarý çok geniþ olup birçok tasarým çözümü için tercih edilmektedir. Askeri araçlardaki kullaným amacý, personelin el kuvveti ile kaldýramayacaðý aðýrlýktaki personel kapaklarý, bakým kapaklarý ve acil çýkýþ kapýlarý gibi zýrh çeliðinden imal edilen kapak mekanizmalarýnýn açýlýþ ve kapanýþý sýrasýnda tekrarlanabilir burulma momenti saðlamasýdýr. Tek bir dikdörtgen kesitli yaprak yay için geçerli burulma tork ifadesi, tabakalý halde kullanýlan yaprak yay sistemlerinde uygulanamamaktadýr. Bu çalýþmada, FNSS Savunma Sanayi A.Þ tarafýndan tasarlanan askeri kapak mekanizmalarýnda kullanýlan dikdörtgen kesitli yaprak yay geometrileri referans alýnarak SAE AISI 1050 ve SAE AISI 1080 yay çeliklerinin katmanlý olarak kullanýldýðý durumdaki burulma performanslarý incelenmiþtir. Bu amaçla tabakalý yaprak yay setlerini 0’dan 90 dereceye burulmaya maruz býrakan test cihazý tasarlanmýþ ve burulma performansý deneysel olarak elde edilmiþtir. Videolu ekstansometre cihazý ile belirlenen mekanik özellikler, Ls-Dyna analiz programý kullanýlarak yay setlerinin elastik limitte burulma davranýþlarý incelenmiþ ve analiz sonuçlarý ile deney parametreleri belirlenmiþtir. Çalýþma kapsamýnda uzunluklarý 500 mm ve 650 mm arasýnda olan, 2,78 mm kalýnlýðýnda ve en fazla 11 adet lamine halde sýralanan yay setleri kullanýlmýþtýr. Çalýþma sonucunda tek yay için kullanýlan lineer formüllerin yüksek elastik davranýþa maruz býrakýlan tabakalý yay setleri için kullanýldýðýnda hatalara neden olabileceði ve yay adedinin artmasý sonucu burulma torkunun, adet ile birlikte doðrusal artmadýðý gösterilmiþtir. Kullanýlan her iki malzeme için 90°’deki tork deðerleri karþýlaþtýrýlmýþ ve yüksek oranda benzerlik görülmüþtür. (Bu çalýþma 1. sýrada yer alan Onur Özener'in yüksek lisans tezinden üretilmiþtir.)
Anahtar Kelimeler: Yaprak Yay, Elastik Burulma, Deney Tasarýmý, Burulma Deneyi
|
