Kuran okumayı öğretmek ve din eğitimini vermek amacıyla kurulan sıbyan mektepleri islam dünyasında başlayarak, Selçuklular ve Beylikler Dönemi’yle birlikte Osmanlılar’ a kadar taşınmıştır. Medreselerin yanı sıra, tekil yapı olarak mahalle aralarında, cami yakınlarında ya da bir külliye içerisinde konumlanmış olan sıbyan mekteplerinde erkek öğrencilerin yanı sıra kız öğrencilere de eğitim verilmekte olup, kimsesiz ve fakir çocuklara öncelik tanınmaktaydı. Eğitim 1924 tarihli Tevhid-i Tedrisat Kanunu’ na kadar devam etmiştir. Bu yasanın ardından sıbyan mektepleri özgün durumlarından uzaklaşmış, uygun olmayan işlevlere tahsis gibi nedenlerle ciddi bakım ve onarım sorunlarıyla karşı karşıya kalmışlardır. 1728 yılında inşa edildiği bilinen Elhac Süleyman Halife Sıbyan Mektebi, İstanbul’ un Fatih İlçesi, Babahasan Alemi Mahallesi’ nde Horhor Caddesi üzerinde yer almaktadır. Bir 18. yüzyıl yapısı olan Elhac Süleyman Halife Sıbyan Mektebi cephe özellikleriyle günümüze kadar büyük ölçüde taşınmış bir yapı olmasının yanında, dikdörtgen plan şemasını da korumaktadır. Yapının çalışma konusu olarak seçilmesinin nedeni, mevcut durumunu analiz etmek, güncel kullanım alanlarını irdelemektedir. Elhac Süleyman Halife Sıbyan Mektebi’nin çağdaş dönemi olan Ebubekir Ağa Sıbyan Mektebi, Reisülküttab İsmail Efendi Sıbyan Mektebi ve Zevki Kadın Sıbyan Mekteplerine ait mekansal yapı ve cephe özellikleri karşılaştırmalı incelenmiştir. Buna göre, çağdaş örneklerin cephe ve plan özellikleri benzerlik gösterirken, dershaneleri dikkate alındığında sade ve gösterişsiz duvarlara sahip oldukları ancak, Elhac Süleyman Halife Sıbyan Mektebi’ nin dershanesinin duvar ve tavanında yer alan bezemeleri ile oldukça nitelikli olduğu belirlenmiştir. Mevcut işlevinden ötürü plan ve cephe özellikleri bakımından niteliksiz ek ve onarımlara maruz kalan Elhac Süleyman Halife Sıbyan Mektebi’nin çağdaşları içindeki mevcut durumunun kapsamlı irdelenmesi yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Sıbyan mektebi, Elhac Süleyman Halife Sıbyan Mektebi, 18. Yüzyıl, taş mektep, İstanbul.
|
