Diyarbakır kenti, bünyesinde birçok medeniyetin izlerini taşıyan tarihi ve geleneksel yapıların bulunduğu önemli yerleşim merkezi olmuştur. Medeniyetlerin hüküm sürdüğü dönemlerden bugüne kadar kentte, sur, cami, kilise, hamam, han, köprü vb. birçok tarihi, anıtsal ve sivil mimari örneklerini bünyesinde barındıran zengin bir yapı çeşitliliği bulunmaktadır.
Diyarbakır Geleneksel evleri, kentin kimliğini ve kültürünü yansıtan sivil mimari örneklerdendir. Yapım sistemi, kullanılan malzeme çeşitliliği ile günümüze ulaşan Diyarbakır Geleneksel evlerinin boyutları, kullanımlarına göre değişkenlik göstermektedir.
Diyarbakır’da yazları sıcak, kışları soğuk geçen karasal iklim özellikleri hakimdir. Bu nedenle, geleneksel evlerdeki mekan düzenlemeleri iklime göre şekillenmiştir. Sokaktan görünmeyen yüksek duvarlarla çevrili, ortada avlusu bulunan Diyarbakır geleneksel evlerinde yazlık ve kışlık mekan düzenleri bulunmaktadır. Mekanların cepheleri avluya bakan bu evlerin, iki katlı olan örneklerinde sadece cumbalar sokağa bakmaktadır. Evlerdeki odaların kalın duvarları yöresel bazalt taştan yapılmış, çatıları ahşap kirişlerle geçilmiş toprak dam ile örtülüdür.
Diyarbakır Geleneksel Evleri yığma yapım tekniğiyle inşa edilmiş olup, yapı malzemesi olarak yöresel özelliği bulunan bazalt taş, tuğla, kalker ve ahşap kullanılmıştır. Ayrıca ahşap bağdadi duvar tekniğinde yapılmış bazı duvarlarda kerpiç malzeme kullanılarak malzeme çeşitliliği arttırılmıştır.
Bu çalışmada, Geleneksel Diyarbakır evlerinin genel özellikleri, yapım sistemi ve bu evlerde kullanılan malzemeler ile yapısal sorunları incelenmiştir. Geleneksel evlerdeki yapısal sorunlar ve mevcut durumları her yapıda değişiklik göstermiş ve meydana gelen yapısal sorunlar genel olarak değerlendirilmiştir. Yapılan değerlendirmeler sonunda öneriler sunularak, geleneksel evlerdeki mekan kurgusu ve malzeme bütünlüğü ve mevcut yapısal sorunlarının bulunduğu güncel örnekler verilerek çalışmamız tamamlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Diyarbakır geleneksel evler, yapım sistemi, malzeme, yapısal sorunlar
|
