Refahın ölçülmesi bireylerin, toplumların, ülkelerin gelişmişliklerinin değerlendirilebilmesi için önem arz etmektedir. Önceleri refahı arttırmada ekonomik koşulların etkisi göz önünde bulundurulurken değişen dünya koşulları çok boyutlu değerlendirme gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Çok boyutlu değerlendirme çalışmaları sürdürülebilir kalkınma kavramının ortaya çıkmasıyla hız kazanmıştır. Sürdürülebilir kalkınma kavramıyla sosyal, ekonomik ve çevresel boyutları kapsayan çok boyutlu değerlendirme çalışmaları ulusal ve uluslararası düzeyde yapılmaya başlanmıştır. 2011 yılında OECD (Organisation for Economic Co-Operation and Development) ülkelerin refah düzeylerini ölçümleyen “Daha İyi Yaşam Endeksi (DİYE)” olarak adlandırılan çok boyutlu kapsayıcı bir endeks geliştirmiştir. Ülkemizde ise 2015 yılında TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) tarafından 11 boyut ve 41 alt göstergeden oluşan illerde yaşam endeksi çalışması gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada, illerde yaşam endeksi verilerinden yararlanılarak sürdürülebilir kalkınmanın sosyal, ekonomik ve çevresel boyutları açısından kriterler gruplandırılarak değerlendirilmiştir. Kriter ağırlıkları, Küresel Bulanık AHP yöntemi ile belirlenirken TOPSIS yöntemi ile Türkiye’deki iller yaşam kalitesi açısından sıralanmıştır. Kriter ağırlıkları belirlenirken farklı meslek grubuna mensup üç karar vericiden değerlendirmeler alınmıştır. Değerlendirme sonucu sosyal boyutun 0.415 değeri ile ekonomik ve çevresel boyuta göre daha fazla önem arz ettiği görülmüştür. Sosyal boyut altında en önemli kriter 0.141 değeriyle eğitim olmuştur. Elde edilen kriter ağırlıkları doğrultusunda TOPSIS yöntemiyle 81 il sıralanmış ve ilk üç sırada İstanbul, Ankara ve Muğla illeri yer almıştır. Nihai sıralama, kriterlerin eşit ağırlığa sahip olduğu TÜİK’in illerde yaşam endeksi çalışmasına ilişkin sıralama ile karşılaştırılarak sonuçlar değerlendirilmiştir. (Bu çalışma birinci sırada yer alan yazarın Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsünde yapılan yüksek lisans tezinden türetilmiştir. ORCID NO: 0000-0002-5846-7426)
Anahtar Kelimeler: Sürdürülebilir Kalkınma, İllerde Yaşam Endeksi, Küresel Bulanık AHP, TOPSIS
|
