Sac malzemelerin günümüzde endüstride kullanýmý yaygýn olmakla birlikte kullaným alanlarý giderek artmakta ve çeþitlenmektedir. Çift fazlý çelik grubunda yer alan Docol sac malzemeler soðuk haddelenmiþ ve ileri yüksek mukavemetli sac metal malzemelerdir. Yapýsýnda bulunan ferrit ve martenzit fazlarý sayesinde yüksek dayaným / düþük aðýrlýk oraný elde edilebilir. Ýçerisinde yer alan ferrit fazý malzemenin sünekliðini arttýrýcý etki oluþtururken, martenzit fazý ise malzemenin mukavemetini arttýran bir etki saðlamaktadýr. Özellikle otomotiv sektöründe yan darbe kiriþleri, tampon ve yapýsal bileþenler gibi yüksek mukavemet düþük aðýrlýk gerektiren kýsýmlarda tercih edilmektedir. Sac metallerin þekillendirilmesi için farklý yöntemler mevcuttur. Bu yöntemlerden biri de bükme tekniðidir. Bükme, sac malzemeden kesilen parçayý þekillendirmek ve mukavemetlendirmek için yapýlan kalýplama metodudur. Bükme iþlemi malzemeden talaþ kaldýrýlmadan ýsýtýlarak veya soðuk olarak yapýlabilmektedir. Bu çalýþmada Docol 1400 sac malzemenin geri esneme davranýþýna sýcaklýk ve kalýp açýsý parametrelerinin etkisi deneysel araþtýrýlmýþtýr. Deneysel çalýþmalar, bükme kuvveti, büküm sýcaklýðý ve bükme hýzýný elektronik kumanda edilebilen deney düzeneði ile gerçekleþtirilmiþtir. Docol 1400 malzemenin büküm bölgesi 400 °C sýcaklýðýnda ýsýtýlarak V bükme yöntemiyle þekillendirilmiþtir. Ayrýca malzemenin þekillendirilmesinde 15, 30, 45, 60 ve 75 derecelik kalýplar kullanýlmýþtýr. Çalýþma sonunda kalýp açýsýnýn artmasýyla geri esneme deðerlerinde ortalama % 23,5 oranýnda artýþ tespit edilmiþtir. Isýtýlan büküm bölgesi incelendiðinde ise termal dönüþüme baðlý mikro yapýsal deðiþim gözlenmiþ ve bu deðiþim detaylý bir þekilde yorumlanmýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Docol 1400, V bükme, Geri esneme, Mikro yapý.
|
