Dünya Saðlýk Örgütü kararýna göre temiz hava insan saðlýðý ve refahý için en temel ihtiyaçlardandýr. Hava kirliliði her yýl dünyada milyonlarca insanýn ölümüne neden olmaktadýr. Dünyada, ölümlerin% 5,4’ü hava kirliliðinden kaynaklanmaktadýr. 2014 yýlýnda þehirlerde yaþayan nüfusun yaklaþýk% 90'ý Dünya Saðlýk Örgütünün belirlediði hava kalitesi yönergelerini aþan miktarda partiküler maddeye maruz kalmýþtýr. Hava kirliliðinin pek çok nedeni bulunmakla birlikte bunlarý iki ana grupta incelemek mümkündür. Birincisi doðal nedenlere baðlý olarak oluþan kirlilik, ikincisi de insanlar tarafýndan gerçekleþtirilen çeþitli etkinlikler sonucu meydana gelen kirlilikleridir. Doðal nedenler olarak orman ve bitki örtüsü yangýnlarý, yanardað patlamalarý ve toz fýrtýnalarý sayýlabilir. Ýnsan faaliyetleri sonucunda ortaya çýkan hava kirliliklerinde ise temel neden sanayileþme ve kentleþmedir. Sanayileþme, kendine yanlýþ yer seçerek, gerekli önlemler almadan kirleticileri atmosfere býrakarak kirliliðine neden olmaktadýr. Benzer þekilde kentlerin nüfus yoðun yerleþim yerleri olmasý evsel ýsýnmadan kaynaklý kirliliðe neden olmaktadýr. Kentsel yerleþim yerlerinin rüzgâr esiþ yönleri dikkate alýnmadan, kirli havayý hapsedecek þekilde seçilmesi, ýsýnmada kalitesiz yakýtlarýn kullanýmý, kentleþme sürecinde betonlaþmanýn artmasýyla yeþil alanlarýn azalmasý ve artan otomobil sayýsý kentlerde hava kirliliðini kaçýnýlmaz hale getirmektedir. Çeþitli kaynaklardan beslenen hava kirliliði ayný zamanda canlý ve cansýz varlýklar üzerinde pek çok olumsuz etkiyi de beraberinde getirmektedir. Ýnsan saðlýðýný, hayvan ve bitki topluluklarýný doðrudan etkileyen hava kirliliði, sadece bu canlýlarýn yaþam koþullarýný etkilemekle kalmamakta ölümlere ve türlerin yok olmasýna kadar varan sonuçlara neden olabilmektedir.
Þehir merkezlerindeki hava kirliliðinin; motorlu araçlardan, endüstri tesislerinden ve konutlarýn ýsýtýlmasýndan kaynaklandýðý bilinmektedir. Hava kirliliðinin artýþýnda yörenin iklim koþullarýnýn aðýr oluþunun büyük etkisi vardýr. Özellikle soðuk iklime sahip ülkelerde konutlarýn ýsýtýlmasýnda yakýt olarak kömürün yaygýn kullanýlmasý hava kirliliðinin artmasýna neden olmaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Hava kirliliði, Doðal gaz kullanýmý, Ýnsan saðlýðý
|
