Hýzlý kentleþme ve kapitalizm gibi nedenler ile az geliþmiþ ya da geliþmekte olan ülkelerde yaþanan konut sorunu beraberinde gecekondulaþma ve kaçak yapýlaþma kavramlarýný getirmiþtir. Plansýz ve kontrolsüz kentleþme ile artan gecekondularda bugün, dünya nüfusunun altý da biri yaþamaktadýr. Kent içerisinde bulunan çöküntü alanlarý yeniden canlandýrmak ve kent yaþamýna dahil etmek amacýyla geliþen kentsel dönüþüm kavramý, gecekondu alanlarýnda yoðunlaþmýþ yýkým ve yenileme çalýþmalarý ile bu alanlarýn dönüþtürülmesi amaçlanmýþtýr. Dönüþüm sürecinde göz ardý edilen mevcut halk ise alandan ya ayrýlmak zorunda kalmýþ ya da prestijin çektiði üst gelir grubu ile birçok anlamda baþ etmeye çalýþmýþtýr. Yan yana yaþayan zengin ve fakir halkýn sosyal mücadelesine ek kentsel ve doðal ortamlarý arasýnda da süregelen önemli bir çatýþma bulunmaktadýr. Dünya ölçeðinde, kentsel kümelenmelerin eðitim, saðlýk, altyapý gibi alanlarda yaþadýðý adaletsizlik ciddi bir düzeyde olmasýna raðmen çok az görünür durumdadýr. Bu alanlardaki mevcut sorunlarýn ortaya çýkarýlmasý ve dönüþüm uygulamalarýnda yer alan her noktada yerli kullanýcýlarýn bu sürece entegre edilmesi gerekmektedir. Çalýþmada, ýrk temelli politikalarýn ve varlýk eþitsizliðinin çarpýcý bir örneði ve ayný zamanda dünyadaki adaletsizlik kavramýnýn yüksek seviyelere ulaþtýðý alandan birisi olan Güney Afrika baþta olmak üzere Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya kentlerinden örnek alanlar seçilerek bu alanlar üzerinden mekânsal ayrýþma ve sosyal dýþlanma kavramlarý örneklendirilmiþtir. Ulusal ve uluslararasý ölçekte gecekondu ile kentsel dönüþüm alanlarý arasýndaki mekansal ayrýmýn ayný zamanda sosyal, kültürel ve psikolojik dýþlanma faktörlerinin de temel noktasýný oluþturduðu ve bu konunun üzerinde özellikle durulmasý gerektiði yargýsýna ulaþýlmýþ, tüm örnek kentler ve benzeri alanlardaki sorunlarý çarpýcý þekilde gözler önüne seren görsellerin önemine deðinilmiþtir. Gelecekte yapýlacak olan kentsel dönüþüm ya da benzeri uygulamalara yerli halkýn katýlýmýnýn saðlanmasý gerektiði ve bu sürecin daha ciddi planlamalar dahilinde yürütülmesi gerektiði yargýsýna ulaþýlmýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Gecekondu, Mekansal Ayrýþma, Sosyal Dýþlanma
|
