Öz: Giriþ: Endüstri devrimi sonrasý baþlayan ve 20. yüzyýlda artan bir ivmeyle yükselen teknolojik geliþmeler, zaman içerisinde insan ve doða arasýndaki hassas dengeyi bozarak, çevre sorunlarýný da beraberinde getirmiþtir. Ýnsanlarýn yaþam alanlarýna yaptýklarý tüm müdahale ve deðiþiklikler, baþta kiþiler olmak üzere doðal çevreyi doðrudan etkilemiþ, ekolojik dengenin olumsuz þekilde etkilenmesine neden olmuþtur. Bunun sonucunda da “ekolojik mimarlýk” kavramý ortaya çýkmýþtýr. Kýrsal yerleþim dokularýndaki geleneksel konutlar gerek iklim ve çevre koþullarýna göre þekillenmeleri gerekse yere özgü malzeme ve doðaya aykýrý düþmeyen yapým teknikleri nedeniyle ekolojik mimarlýðýn en iyi örnekleridir. Ege Bölgesi içerisinde yer alan Ildýrý Köyü; mimari yapýsý, tarihi özellikleri, topografik yapýsý, yerel halký (geçmiþte Türk ve Rum toplumu iken bugün sadece Türk toplumu), sosyo-ekonomik yapýsý, yaþam tarzý ve gelenekleri ile dikkat çeken kýrsal yerleþim alanlarýndan biridir. Günümüzde hýzla deðiþen yaþam tarzý, konfor koþullarý ve turizmin etkilerine raðmen Ildýrý Köyü kendi içinde yerel özeliklerini korumaya çalýþmaktadýr. Amaç: Kýrsal yerleþim alanlarýndaki geleneksel mimarlýðý ekolojik açýdan ele alan bu çalýþmada; mimari analizler dikkate alýnarak yerleþme yapýsý, bina formu ve kabuðu, bina yönü, mekan organizasyonu, malzeme seçimi, konstrüksiyon ve yenilenebilir enerji kaynaklarýnýn kullanýmý baðlamýnda gerçekleþtirilen gözlemler sonucunda, ortaya konulacak ekolojik özelliklerin Ildýrý Köyü’ndeki geleneksel konutlarda, anket çalýþmasýnýn da desteðiyle, irdelenmesi amaçlanmýþtýr. Çalýþma, Ildýrý’nýn gerek anket yöntemi sonucundaki istatistiksel verilerle gerekse de gözlem yöntemiyle ekolojik duyarlýlýðý olan yerleþim alaný olduðunu belirlemeyi hedeflemektedir. Araþtýrmadan elde edilen bulgular, geleneksel mimarinin korunmasý ve sürekliliðinin saðlanmasýna yönelik çalýþmalara katký saðlayacaktýr. Kapsam: Yapýlan bu araþtýrmanýn kapsamýný Ildýrý Köyü geleneksel konutlarý ve konut kullanýcýlarý oluþturmaktadýr. Köy içerisinden, yapýlarýn geleneksel mimari özelliklerine dayanarak 31 konut seçilmiþtir. Yöntem: Araþtýrmada anket ve gözlem yöntemleri kullanýlmýþtýr. Veri toplamaya yönelik arazi gözlem formlarý ve anket formlarý hazýrlanmýþ ve araþtýrma alanýna uygulanmýþtýr. Arazi gözlem formu hazýrlanýrken; konutlarýn yerleþim özellikleri, mimari özellikleri ve ekolojik özellikleri göz önde bulundurulmuþtur. Form üzerinde detaylandýrýlan bu ana baþlýklar, arazi üzerinde yapýlan çalýþmanýn sistematik bir þekilde ilerlemesine yardýmcý olmuþtur. 2007 yýlý nüfus sayýmý sonuçlarýna göre Ildýrý Köyü hane sayýsý 571’dir. Köyde örnek büyüklüðünün, evrene oranýnýn % 5’in altýnda kalmayacak sayýda veri toplanmasý amaçlanmýþtýr. Ildýrý Köyü’nde 31 örnek ile evrenin %5,4’üne ulaþýlmýþtýr. Buna dayanarak 31 konut üzerinde gözlem yapýlmýþ, 31 konut kullanýcýsýyla da yüz yüze anket gerçekleþtirilmiþtir. Kullanýcýlara açýk uçlu ve kapalý uçlu sorular yöneltilmiþtir. Anketlerin istatistiksel analizlerinin gerçekleþtirilmesinde, Ege Üniversitesi Temel Týp Bilimleri Biyoistatistik ve Týbbi Biliþim Anabilim Dalý öðretim elemanýndan destek alýnmýþ, anket sorularýnýn kendi içerisindeki sayý ve yüzde daðýlýmlarýnýn yapýlmasýnda çapraz tablolama yönteminden yararlanýlmýþtýr. Araþtýrmanýn Problemi: Geleneksel yapý kullanýcýlarýnýn çalýþmanýn anket ve gözlem aþamasýnda zorluk çýkartarak yapý içlerine girilmesine izin vermemesi, anket sorularýný cevaplamadaki isteksizlikleri problemlere yol açmýþtýr. Araþtýrmanýn Kýsýtlarý: Geleneksel konutlardan birçoðunun terk edilmiþ olmasý araþtýrma yapýlabilecek yapýlarý sýnýrlandýrmýþtýr. Bulgular: Arazi gözlem formlarý yardýmýyla gerçekleþtirilen gözlemler ve anket çalýþmasýndan elde edilen veriler doðrultusunda, Ildýrý Köyü geleneksel konut mimarisi özellikleri (mekan organizasyonu, malzeme ve konstrüksiyon, yapý elemanlarý) saptanmýþtýr. Yapýlan bu mimari analizler dikkate alýnarak Ildýrý Köyü’ndeki geleneksel konutlarýn; yerleþme yapýsý, bina formu ve kabuðu, bina yönü, mekan organizasyonu, malzeme seçimi ve konstrüksiyon ve yenilenebilir enerji kaynaklarýnýn kullanýmý baðlamýnda ekolojik özelliklere sahip olduklarý tespit edilmiþtir. Sonuç: Günümüzde teknolojinin çok hýzlý bir þekilde ilerlemesiyle oluþan çevre sorunlarý ve bunlarýn çözümü, gelecek nesillere daha iyi bir çevre býrakabilmek için ekolojik bilincin oluþmasýný zorunlu kýlmaktadýr. Bu sebeple modern mimarinin baþlýca hedeflerinden biri çevre dostu, ekolojik yapýlar tasarlamak olmalýdýr. Kýrsal yerleþim alanlarýndaki geleneksel konutlarýn tasarýmýna bakýldýðýnda, çevresel faktörleri göz önünde bulunduran, doðayla uyumlu yapýlar olduklarý görülmektedir. Bu baðlamda, günümüzde gerek birçok ülkede gerekse de Türkiye’de tasarým kriteri olarak ilk sýrada ekoloji kavramý yer almaktadýr. Buna göre çalýþmada, geleneksel mimarlýktaki ekolojik özelliklerin irdelenmesine yönelik olarak Ildýrý Köyü’ndeki geleneksel konutlar üzerinden analiz çalýþmalarý yapýlmýþtýr. Çalýþmalar kapsamýnda köydeki geleneksel konutlarýn mimari özellikleri ekolojik özellikler ile birlikte ele alýnmýþ ve bu doðrultuda deðerlendirilmiþtir. Sonuç olarak Ildýrý Köyü’ndeki geleneksel konutlarýn, yapýlan analizlere göre ekolojik özelliklere uyum açýsýndan iyi bir örnek teþkil ettiði görülmektedir. Ildýrý’da birçok yapýnýn kullanýlmadýðý ve terk edildiði, kullanýlmayan yapýlarýn da bakýmsýzlýktan dolayý yýkýlýp yok olma tehlikesi ile karþý karþýya olduðu tespit edilmiþtir. Gerek mimari gerekse de tarihi özelliklerinin yaný sýra bu çalýþma ile ekolojik özelliklerinin tespiti yapýlmýþ ve yapýlarýn korunmasýnýn gerekliliði sonucu ortaya çýkmýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Kýrsal Yerleþme, Geleneksel Mimari, Ekoloji, Ildýrý Köyü Geleneksel Konutlarý
|
