Öz: Giriþ: Artan dünya nüfusu ve endüstriyel geliþmelere baðlý olarak hýzla artan çevre kirliliði, günümüzde insanlýðýn en önemli sorunlarýndan biri haline getirmiþtir. Çevre dostu olan kimyasal ürünlerin tasarýmý ve çevreye duyarlý proseslerin kullanýmý olarak kýsaca özetlenebilen “Yeþil Kimya” son yýllarda gerek sanayi kuruluþlarý gerekse akademik camiada oldukça benimsenmektedir. “Yeþil Kimya” terimi ilk olarak 1991 yýlýnda merkezi ABD’de bulunan Çevre Koruma Kurumu-EPA (United States Environmental Protection Agency)'dan Paul T. Anastas ve John C. Warner tarafýndan önerilmiþ ve on iki temel ilkesi ayný araþtýrmacýlar tarafýndan 1998'de geliþtirilmiþtir. Yeþil kimya, tehlikeli maddelerin kullanýmýný veya üretimini azaltan veya ortadan kaldýran kimyasal ürün ve süreçlerin tasarýmý olarak tanýmlanabilir. Yeþil Kimya'nýn on iki ilkesi atýk önleme, atom ekonomisi, tehlikeli kimyasallarýn azaltýlmasý, güvenli kimyasallarýn tasarýmý, güvenli çözücüler ve yardýmcý maddeler kullanýmý, enerji tasarrufu, yenilenebilir hammaddelerin kullanýmý, yanürünlerin azaltýlmasý, katalizörler, bozunmanýn tasarýmý, kirlilik önlemenin izlenmesi ve çözümlenmesi ve kazalarýn önlenmesi baþlýklarý altýnda incelenebilir. Çevre bilinci ve sürdürülebilir kalkýnma kültürünü elde etmek için eðitim en etkili araçtýr. Günümüzde pek çok öðrenci dünyalarýnýn sürdürülebilirliði konusuna büyük ilgi göstermektedir. Küresel ýsýnma ve sera gazlarý konusunda artan kamuoyu ilgisi ile birlikte öðrenciler insan davranýþlarýnýn, gezegenimizin saðlýðýný nasýl etkilediðini anlamak istiyorlar. Gençlerin bu konuda ciddi endiþeleri mevcut ve bir önceki nesillere kýyasla daha fazla geri dönüþüm uyguluyorlar. Dahasý, gelecek nesiller için saðlýklý bir Dünya'yý güvenceye almak istiyorlar. Bu çalýþmada mühendislik eðitimi açýsýndan “Yeþil Kimya ve Yeþil Mühendislik” kavramýnýn önemi vurgulanmýþ ve ardýndan “Yeþil” üretim yapma konusunda Mühendislik eðitimi sýrasýnda öðrencilerin nasýl bilinçlendirilebileceði konusunda örnekler verilmiþtir. Amaç: Bu çalýþma lisans ve yüksek lisans seviyesindeki Mühendislik öðrencilerinin temiz üretim yapabilme konusunda bilinçlendirilmelerinin önemini ortaya koymak amacýyla gerçekleþtirilmiþtir. Kapsam: Yapýlan bu araþtýrmanýn kapsamýný “Yeþil Kimya” eðitimi konusunda dünyada takip edilen yeniliklerin ve Türkiye’de yapýlan çalýþmalarýn karþýlaþtýrýlmasý ve eksikliklerin, yapýlmasý gerekenlerin ortaya konulmasý oluþturmaktadýr. Sýnýrlýklar: Araþtýrma dünya çapýnda mühendislik eðitimi sýrasýnda “Yeþil Kimya” konusunda öðrencilerin bilinçlendirilmesi olduðundan dolayý bu çalýþma, dünya çapýnda ayný konuyu benimsemiþ ve yapýlanlarýn literatüre sunulmuþ olmasý ile sýnýrlandýrýlmaktadýr. Yöntem: Yeþil Kimya ilkelerinin lisans ve lisansüstü öðrenim sýrasýnda öðrencilere nasýl tanýtýlabileceði konusunda tüm dünyada yapýlan çalýþmalarýn incelenmesi ve bunun sonucunda elde edilen bilgilerin geniþ özeti sunulmaktadýr. Ayný çalýþmalarýn ülkemizde uygulanmasý konusunda izlenebilecek yollar, ortaya çýkabilecek sorunlar, önerilen çözümler ve tüm dünyada bu konu ile ilgili yapýlan çalýþmalarýn ülkemiz ile karþýlaþtýrýlmasý yöntemi uygulanmýþtýr. Bulgular: Mühendislik eðitiminde “Yeþil Kimya” kavramýnýn öðretim laboratuarlarýnda uygulama alaný bulmasý yoluyla tanýtýlmasý mümkündür. Öðretim laboratuarlarýnda uygulamalý olarak hammadde tüketiminin, kaynaklarýnýn ve enerjisinin önemli ölçüde azaltýlmasýnýn, atýk üretiminin azalmasýna ve üretilen atýklarýn uygun bir þekilde yönetilmesine olanak saðlandýðý öðrencilere aktarýlmasý gerekliliði sonucuna varýlmýþtýr. Sonuç: Yeþil Kimya ilkeleri, ülkemizdeki tüm Mühendislik eðitimlerine entegre edilmelidir. Bu ilkeler, öðrencilerin pratik öðrenim gerçekleþtirdikleri ders laboratuarlarýnda tanýtýlmalýdýr. Bu sistemin uygulanmasý, öðrencilerin yaptýklarý laboratuvar çalýþmalarýna iliþkin önerilerinin alýnmasý ve bu önerilerin deðerlendirilmesi þeklinde yapýlabilir. Ayrýca Kocaeli Üniversitesi Kimya Mühendisliði Bölümünde seçmeli ders olarak lisans düzeyinde “Yeþil Kimya ve Temiz Üretim Teknolojileri”, yüksek lisans ve doktora düzeyinde “Yeþil Kimya Teknolojileri” dersleri sonunda öðrencilerin çevresel ve sosyal becerilerini, tutum ve deðerlerini geliþtirdikleri görülmektedir. Bununla birlikte, öðrencilerin çevresel yönetim sistemine daha aktif ve özverili katýlýmý arzu ettikleri gözlendiði sonucuna varýlmýþtýr.
Anahtar Kelimeler : Yeþil Kimya, Yeþil Mühendislik, Mühendislik Eðitimi
Anahtar Kelimeler: Anahtar Kelimeler : Yeþil Kimya, Yeþil Mühendislik, Mühendislik Eðitimi
|
