Vejetaryenlik, kýsaca beslenmede hayvansal ürünlerin (balýk ve diðer deniz hayvanlarý, kýrmýzý et, süt ve süt ürünleri, yumurta, beyaz et vb.) tüketilmemesi veya ikincil hayvansal ürünlerin (süt ve süt ürünleri, yumurta) tercihe göre ya da belirli miktarlarda tüketilmesi, esas olarak bitkisel besinlerin tercih edilmesi durumudur. Vejetaryenler de kendi içlerinde gruplara ayrýlarak beslenme þekillerinde farklýlýk oluþturmuþlardýr. Vejetaryenlerin bir alt grubu olan ancak vejetaryen beslenmeye göre daha sýnýrlayýcý beslenme þekline sahip vegan beslenme ise sadece hayvansal besinlerin tüketilmemesi olmamakla birlikte, hayvanlardan elde edilen deri giysilerin, hayvansal yaðlarý içeren sabunlarýn, yün ve ipekten elde edilen ürünlerin hatta deney hayvanlarýnýn kullanýldýðý kozmetiklerin dahi tercih edilmediði bir yaþam tarzýdýr.
Vejetaryenlik ve veganlýðý sadece saðlýklý bir yaþam þekli olarak benimseyenlerin yaný sýra ekolojiyi ve hayvan haklarýný korumak, canlý eþitliðini savunmak amacýyla tercih eden kiþilerde bulunmaktadýr. Genel olarak vegan/vejetaryen beslenmede, özellikle de veganlarda, yeterli ve dengeli besin alýmý gerçekleþmediðinde anemi, osteoporoz, B12 eksikliði vb. kronik olabilecek saðlýk problemleriyle karþýlaþýlabileceði belirtilmektedir. Her iki tür beslenmede tercih edilen besinler C vitamini, folik asit, E vitamini, karotenoidler, Mg, diyet lifi bakýmýndan zengin iken, omega-3 yað asitleri, protein, doymuþ yað yönünden nispeten daha zayýftýr. Bu beslenme düzenlerinde saðlýk bakýmýndan olumlu sonuçlar veren çalýþmalarla karþýlaþýldýðý gibi, protein ve yaðlara kýyasla karbonhidrata aðýrlýk veren bireylerde çok daha olumsuz saðlýk durumlarýnýn geliþtiðini gösteren klinik çalýþmalar da mevcuttur. Bu derlemenin amacý, dünyada her geçen gün artmakta olan ve bir yaþam tarzý haline gelen vejetaryen ve vegan beslenme hareketlerinin saðlýklý beslenme açýsýndan deðerlendirilmesidir.
Anahtar Kelimeler: Vejetaryen, Vegan, Beslenme, Saðlýk
|
