Baraj hazneleri, su kaynaklarının gelişim kademeleri içinde şüphesiz en önemli araçlardandır. Son yıllarda, sera gazı emisyonlarındaki artışlar ile iklim değişikliğinin mevcut su kaynaklarına etkileri çok daha hissedilir hale gelmiş ve bu durum baraj haznelerinin optimum işletilmesinde zorlukları beraberinde getirmiştir. Bu bağlamda, özellikle Akdeniz iklim karakteristiklerinin hâkim olduğu bölgelerde işletilen haznelerden temin edilecek su miktarının gelecekteki sürdürülebilirliğinin sağlanması gerekmektedir. Bu kapsamda, yerel bölgeye ilişkin iklim projeksiyonların hazırlanması ve olası dinamik etkilere uyum sağlayacak işletme politikalarının belirlenmesi karar vericilere önemli bilgi sağlayacaktır. Bu gerekçelere atfetmek için hazırlanan bu çalışmada, Gediz havzasında İzmir iline ek su kaynağı sağlamak için işletilen Gördes barajı üzerinde iklim değişikliğine adaptasyon süreci konu alınmıştır. Bunun için öncelikle yerel tahminleyicileri daha iyi temsil ettiği doğrulanan dört adet küresel iklim modeline (GCM) ait çıktılar kullanılmıştır. Ayrıca hem geçmiş hem de temsili konsantrasyon rotaları (RCP) senaryoları altında çalıştırılan GCM çıktılarının yapay sinir ağları tabanlı bir stratejiyle aylık yağış ve sıcaklık değişkenlerine ölçek indirgenmesi gerçekleştirilmiştir. 2021-2050 dönemini kapsayan bu meteorolojik projeksiyonlardaki yanlılıklar ise kantil delta haritalama algoritmasıyla düzeltilmiştir. Yanlılıklardan arındırılmış bu çıktılar hidrolojik modelleme prosedürüyle akarsu akımlarına dönüştürülmüştür. Baraj havzası özelinde akım ve net buharlaşma yüksekliği projeksiyonlarının elde edilmesini takiben, farklı senaryo-GCM varyasyonlarına adapte olabilecek bir parametrizasyon-simülasyon-optimizasyon sürecinin yürütülmesi hedeflenmiştir. Bu aşamada iki boyutlu bir su kısıtlama modeli (HDG2D) ve standart işletme yaklaşımının doğrusal olmayan bir varyantının (HDGNL) diferansiyel evrimsel algoritmasıyla entegrasyonu yapılarak modellerin sağladıkları hazne narinlik indisleri kıyaslanmıştır. Değerlendirmeye göre, farklı iklim modeli ve emisyon senaryosu koşulları altında HDG2D’nin daha tutarlı sonuçlar sunduğu görülmüştür. ORCID NO: 0000-0003-1284-3825
Anahtar Kelimeler: İklim Değişikliği, Hidrolojik Modelleme, Parametrizasyon-Simülasyon-Optimizasyon Modeli, Gördes Barajı
|
