Baraj hazneleri, su kaynaklarýnýn geliþim kademeleri içinde þüphesiz en önemli araçlardandýr. Son yýllarda, sera gazý emisyonlarýndaki artýþlar ile iklim deðiþikliðinin mevcut su kaynaklarýna etkileri çok daha hissedilir hale gelmiþ ve bu durum baraj haznelerinin optimum iþletilmesinde zorluklarý beraberinde getirmiþtir. Bu baðlamda, özellikle Akdeniz iklim karakteristiklerinin hâkim olduðu bölgelerde iþletilen haznelerden temin edilecek su miktarýnýn gelecekteki sürdürülebilirliðinin saðlanmasý gerekmektedir. Bu kapsamda, yerel bölgeye iliþkin iklim projeksiyonlarýn hazýrlanmasý ve olasý dinamik etkilere uyum saðlayacak iþletme politikalarýnýn belirlenmesi karar vericilere önemli bilgi saðlayacaktýr. Bu gerekçelere atfetmek için hazýrlanan bu çalýþmada, Gediz havzasýnda Ýzmir iline ek su kaynaðý saðlamak için iþletilen Gördes barajý üzerinde iklim deðiþikliðine adaptasyon süreci konu alýnmýþtýr. Bunun için öncelikle yerel tahminleyicileri daha iyi temsil ettiði doðrulanan dört adet küresel iklim modeline (GCM) ait çýktýlar kullanýlmýþtýr. Ayrýca hem geçmiþ hem de temsili konsantrasyon rotalarý (RCP) senaryolarý altýnda çalýþtýrýlan GCM çýktýlarýnýn yapay sinir aðlarý tabanlý bir stratejiyle aylýk yaðýþ ve sýcaklýk deðiþkenlerine ölçek indirgenmesi gerçekleþtirilmiþtir. 2021-2050 dönemini kapsayan bu meteorolojik projeksiyonlardaki yanlýlýklar ise kantil delta haritalama algoritmasýyla düzeltilmiþtir. Yanlýlýklardan arýndýrýlmýþ bu çýktýlar hidrolojik modelleme prosedürüyle akarsu akýmlarýna dönüþtürülmüþtür. Baraj havzasý özelinde akým ve net buharlaþma yüksekliði projeksiyonlarýnýn elde edilmesini takiben, farklý senaryo-GCM varyasyonlarýna adapte olabilecek bir parametrizasyon-simülasyon-optimizasyon sürecinin yürütülmesi hedeflenmiþtir. Bu aþamada iki boyutlu bir su kýsýtlama modeli (HDG2D) ve standart iþletme yaklaþýmýnýn doðrusal olmayan bir varyantýnýn (HDGNL) diferansiyel evrimsel algoritmasýyla entegrasyonu yapýlarak modellerin saðladýklarý hazne narinlik indisleri kýyaslanmýþtýr. Deðerlendirmeye göre, farklý iklim modeli ve emisyon senaryosu koþullarý altýnda HDG2D’nin daha tutarlý sonuçlar sunduðu görülmüþtür. ORCID NO: 0000-0003-1284-3825
Anahtar Kelimeler: Ýklim Deðiþikliði, Hidrolojik Modelleme, Parametrizasyon-Simülasyon-Optimizasyon Modeli, Gördes Barajý
|
