Kamusal alanlarda meydana gelen değişim dönüşüm çalışmalarını yönlendirebilecek yeni yaklaşımlardan biri de kentsel süreklilik içerisinde günümüze kadar ulaşan mekânsal karakteri tespit etmemizi, değişimin gözlemlenerek yeni tasarımlara teorik temel oluşturmasını sağlayan tipo-morfolojidir. Kimlik mekân olan tarihi meydanlardaki değişimlerin, kullanıcı deneyimleri üzerinden, tipo-morfolojik yöntemle incelenmesini hedefleyen bu çalışmada da Bolu ili, tarihi kent merkezinde bulunan Valilik ve Belediye Meydanları alan çalışması olarak seçilmiştir. Valilik Meydanı, Cumhuriyet Dönemi’nden, Belediye Meydanı ise Osmanlı Dönemi’nden günümüze izler taşır. Bu iki meydanın 1959, 1986 ve 2023 yılları arasında geçirdiği morfolojik süreçler karşılaştırmalı olarak incelenirken, meydan kullanıcıları ile de meydanların bellekte nasıl yer edindiklerine ilişkin anket çalışmaları yapılmıştır. Mekânsal bağlılık, mekân kimliği ve mekân bağımlılığı/işlevsellik üzerine yapılan ölçümler, Valilik Meydanı’nın daha belirleyici özelliklere sahip olduğunu göstermiştir. Yol genişlikleri, yapı yoğunluğu, sosyal alanlar, yeşil alanlar vb.nin güncel ihtiyaçlara cevap verebildiği ölçüde Valilik Meydan’ında mekânsal memnuniyeti ve mekânsal kaliteyi de daha olumlu yönde etkilemiştir. Bu farklılığın ise tipo-morfolojik dönüşümler incelendiğinde, yapılaşmanın tarihi yapılar üzerinde baskı oluşturmadan genişlemesinden kaynaklandığı görülmüştür. Fakat her iki meydanın da güncel morfolojik yapısı içinde en bütünleşik/yoğun alanlarında yayalaştırma geçirmesi, kullanıcıları memnun etmektedir. Çalışma sonuçları, özellikle tarihi kent meydanlarında güncel kamusal mekân düzenlemesi yapılırken, kullanım potansiyellerinin, kentin sosyal ve kültürel bağlamından koparılmadan, günümüze kadar değişmeden gelen karakteristik özelliklerine sadık kalınarak yapılması gerektiğini vurgulamaktadır. Benzer çalışmalar, nitelikli meydanların dönüşüm ve tasarım aşamalarına yön verebilecektir. (Bu çalışma 1.sırada yer alan yazarın Düzce Üniversitesi Eğitim Enstitüsü Mimarlık Ana Bilim Dalı yüksek lisans tez çalışmasından üretilmiştir. ORCID ID: 0000000240444269, 0000-0001-7060-7447). (İlgili anket çalışmasının etik kurul onayı, Düzce Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın Etik Kurulu tarafından 2022/343 Karar No ile alınmıştır.)
Anahtar Kelimeler: Tarihi meydanlar, Mekânsal kalite, Kent morfolojisi, Kimlik mekân, Bolu
|
