Kamusal alanlarda meydana gelen deðiþim dönüþüm çalýþmalarýný yönlendirebilecek yeni yaklaþýmlardan biri de kentsel süreklilik içerisinde günümüze kadar ulaþan mekânsal karakteri tespit etmemizi, deðiþimin gözlemlenerek yeni tasarýmlara teorik temel oluþturmasýný saðlayan tipo-morfolojidir. Kimlik mekân olan tarihi meydanlardaki deðiþimlerin, kullanýcý deneyimleri üzerinden, tipo-morfolojik yöntemle incelenmesini hedefleyen bu çalýþmada da Bolu ili, tarihi kent merkezinde bulunan Valilik ve Belediye Meydanlarý alan çalýþmasý olarak seçilmiþtir. Valilik Meydaný, Cumhuriyet Dönemi’nden, Belediye Meydaný ise Osmanlý Dönemi’nden günümüze izler taþýr. Bu iki meydanýn 1959, 1986 ve 2023 yýllarý arasýnda geçirdiði morfolojik süreçler karþýlaþtýrmalý olarak incelenirken, meydan kullanýcýlarý ile de meydanlarýn bellekte nasýl yer edindiklerine iliþkin anket çalýþmalarý yapýlmýþtýr. Mekânsal baðlýlýk, mekân kimliði ve mekân baðýmlýlýðý/iþlevsellik üzerine yapýlan ölçümler, Valilik Meydaný’nýn daha belirleyici özelliklere sahip olduðunu göstermiþtir. Yol geniþlikleri, yapý yoðunluðu, sosyal alanlar, yeþil alanlar vb.nin güncel ihtiyaçlara cevap verebildiði ölçüde Valilik Meydan’ýnda mekânsal memnuniyeti ve mekânsal kaliteyi de daha olumlu yönde etkilemiþtir. Bu farklýlýðýn ise tipo-morfolojik dönüþümler incelendiðinde, yapýlaþmanýn tarihi yapýlar üzerinde baský oluþturmadan geniþlemesinden kaynaklandýðý görülmüþtür. Fakat her iki meydanýn da güncel morfolojik yapýsý içinde en bütünleþik/yoðun alanlarýnda yayalaþtýrma geçirmesi, kullanýcýlarý memnun etmektedir. Çalýþma sonuçlarý, özellikle tarihi kent meydanlarýnda güncel kamusal mekân düzenlemesi yapýlýrken, kullaným potansiyellerinin, kentin sosyal ve kültürel baðlamýndan koparýlmadan, günümüze kadar deðiþmeden gelen karakteristik özelliklerine sadýk kalýnarak yapýlmasý gerektiðini vurgulamaktadýr. Benzer çalýþmalar, nitelikli meydanlarýn dönüþüm ve tasarým aþamalarýna yön verebilecektir. (Bu çalýþma 1.sýrada yer alan yazarýn Düzce Üniversitesi Eðitim Enstitüsü Mimarlýk Ana Bilim Dalý yüksek lisans tez çalýþmasýndan üretilmiþtir. ORCID ID: 0000000240444269, 0000-0001-7060-7447). (Ýlgili anket çalýþmasýnýn etik kurul onayý, Düzce Üniversitesi Bilimsel Araþtýrma ve Yayýn Etik Kurulu tarafýndan 2022/343 Karar No ile alýnmýþtýr.)
Anahtar Kelimeler: Tarihi meydanlar, Mekânsal kalite, Kent morfolojisi, Kimlik mekân, Bolu
|
