Refahýn ölçülmesi bireylerin, toplumlarýn, ülkelerin geliþmiþliklerinin deðerlendirilebilmesi için önem arz etmektedir. Önceleri refahý arttýrmada ekonomik koþullarýn etkisi göz önünde bulundurulurken deðiþen dünya koþullarý çok boyutlu deðerlendirme gerekliliðini ortaya çýkarmýþtýr. Çok boyutlu deðerlendirme çalýþmalarý sürdürülebilir kalkýnma kavramýnýn ortaya çýkmasýyla hýz kazanmýþtýr. Sürdürülebilir kalkýnma kavramýyla sosyal, ekonomik ve çevresel boyutlarý kapsayan çok boyutlu deðerlendirme çalýþmalarý ulusal ve uluslararasý düzeyde yapýlmaya baþlanmýþtýr. 2011 yýlýnda OECD (Organisation for Economic Co-Operation and Development) ülkelerin refah düzeylerini ölçümleyen “Daha Ýyi Yaþam Endeksi (DÝYE)” olarak adlandýrýlan çok boyutlu kapsayýcý bir endeks geliþtirmiþtir. Ülkemizde ise 2015 yýlýnda TÜÝK (Türkiye Ýstatistik Kurumu) tarafýndan 11 boyut ve 41 alt göstergeden oluþan illerde yaþam endeksi çalýþmasý gerçekleþtirilmiþtir. Bu çalýþmada, illerde yaþam endeksi verilerinden yararlanýlarak sürdürülebilir kalkýnmanýn sosyal, ekonomik ve çevresel boyutlarý açýsýndan kriterler gruplandýrýlarak deðerlendirilmiþtir. Kriter aðýrlýklarý, Küresel Bulanýk AHP yöntemi ile belirlenirken TOPSIS yöntemi ile Türkiye’deki iller yaþam kalitesi açýsýndan sýralanmýþtýr. Kriter aðýrlýklarý belirlenirken farklý meslek grubuna mensup üç karar vericiden deðerlendirmeler alýnmýþtýr. Deðerlendirme sonucu sosyal boyutun 0.415 deðeri ile ekonomik ve çevresel boyuta göre daha fazla önem arz ettiði görülmüþtür. Sosyal boyut altýnda en önemli kriter 0.141 deðeriyle eðitim olmuþtur. Elde edilen kriter aðýrlýklarý doðrultusunda TOPSIS yöntemiyle 81 il sýralanmýþ ve ilk üç sýrada Ýstanbul, Ankara ve Muðla illeri yer almýþtýr. Nihai sýralama, kriterlerin eþit aðýrlýða sahip olduðu TÜÝK’in illerde yaþam endeksi çalýþmasýna iliþkin sýralama ile karþýlaþtýrýlarak sonuçlar deðerlendirilmiþtir. (Bu çalýþma birinci sýrada yer alan yazarýn Ondokuz Mayýs Üniversitesi, Lisansüstü Eðitim Enstitüsünde yapýlan yüksek lisans tezinden türetilmiþtir. ORCID NO: 0000-0002-5846-7426)
Anahtar Kelimeler: Sürdürülebilir Kalkýnma, Ýllerde Yaþam Endeksi, Küresel Bulanýk AHP, TOPSIS
|
