Rotlar direksiyon sisteminin statik, dinamik ve yatak yüklerine maruz kalan en önemli bağlantı parçalarından biridir. Bu yükler rotlara eksenel ve radyal yönlerden etki etmektedir. Bu tip yüklemeler, belirli bir çevrim sayısında veya ani darbelerde rotlarda hasarlar meydana getirmektedir ve sürüş güvenliği açısından ciddi bir tehlike oluşturmaktadır. Rotun hasar görmesi direksiyon sisteminde kontrolün kaybedilmesi anlamına gelir. Rotlar direksiyon sistemindeki güvenlik elemanı olduklarından dolayı yorulma dayanımlarının yüksek olması gerekmektedir. Tasarım aşamasında, rotların ana sanayiden gelen yük gereksinimlerini karşılayamadığı tespit edilmesi durumunda geometrik kısıtlar ile yorulma ömrünün tamamlanabilmesi adına rot başı mafsal miline sertleştirme işlemi uygulanmaktadır. Günümüzde birçok sertleştirme işlemi yöntemi bulunmaktadır. Bu yöntemler arasından ek olarak yüzey kalitesini iyileştirici özelliğe sahip olan yöntemin seçilmesi yorulma dayanımının arttırılması açısından önemli bir husustur. Çalışma, mafsal millerine uygulanan sertleştirme işleminin derin haddeleme ile yapılarak mafsalın yorulmaya karşı dayanımını arttırmayı ve yüzey özelliklerinin iyileştirilmesini amaçlamaktadır. Bu çalışmada, dinamik yüklemelere maruz kalan binek bir araca ait rot başının yorulma davranışı incelenmiştir. Rot başı mafsal milinin tekerlek aksonu ile bağlantıyı sağlayan konik bölgesine silindirik makaralar yardımıyla derin haddeleme ile sertleştirme işlemi uygulanmıştır. Derin haddeleme işlemi uygulanmış ve derin haddeleme işlemi uygulanmamış mafsal mili numunelerine yorulma testi uygulanarak derin haddeleme işleminin yorulma ömrü üzerindeki etkileri incelenmiştir. Daha sonra her iki tip mafsal mili numunesi için farklı kuvvet ve çevrim sayısında Wöhler eğrisi oluşturularak karşılaştırma yapılmıştır. Bunun yanında derin haddeleme işleminin mafsal mili üzerindeki diğer etkilerini gözlemlemek için derin haddeleme uygulanmış ve uygulanmamış numuneler üzerinde eğilme testi, darbe testi, yüzey sertliği ve yüzey pürüzlülüğü ölçümleri yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler: yorulma, rot başı, derin haddeleme, sertleştirme
|
