Güvenlik nedeniyle ve verimli topraklar bulmak için sürekli yer değiştiren Türklerin ilk mimari eseri çadırdır. Geleneksel göçebe hayat tarzının gerekliliği olarak mobil olması gereken çadır, mümkün olduğunca küçük ve yalın olup; içinde yer alan eşyalar az sayıda, hafif ve basittir. Göçebe Türkler için bir özel alan oluşturan çadıra; uyuma, dinlenme gibi temel fizyolojik ihtiyaçları karşılamak için girilmekte, bunun dışındaki bütün bireysel ve toplumsal hayat çadırın dışında geçmektedir. Çadırın yerleşimi de yaşam biçimine uygun olarak tasarlanmıştır. Ortada yaşam alanı bırakılarak çadırlar çevresinde konumlanmıştır.
İlk bilinen yerleşim yerleri Orta Asya olan ve Anadolu’ya yerleşmeden önce göçebe olarak yaşayan Barak Türkmenleri’ nde konut yerleşimi Türk çadırını tekrar eder niteliktedir. Bir avlu etrafında yer alan konutlar geniş bir aileye aittir ve her konutta bir çekirdek aile yaşamaktadır. İhtiyaç doğrultusunda avlu etrafına yeni bir yaşama birimi eklenebilmektedir. Göçebe hayat tarzına sahip Türk grupları, yerleşik hayata geçtiğinde yaşama birimleri daha sağlam malzemeden yapmak zorunda kalmış, iç mekan yerleşik hayata göre düzenlenmiştir. Barak konutlarında dış mekanda görülen Türk çadırı izlerine iç mekanda da rastlanmaktadır.
Bu çalışma kapsamında; Orta Asya’da Anadolu’ya göç eden Barak Türkmenleri’nin ilk evleri olan çadırı, yerleşik konuta nasıl yansıttıkları incelenecek, dış mekan ve iç mekan öğelerinin karşılaştırması yapılacaktır. Çalışma için seçilen alan hala özgün konutlarını ve yaşam tarzını koruyan Gaziantep, Oğuzeli İlçesi’nde yer alan Kovanlı Köyü’dür.
Anahtar Kelimeler: Barak Türkmenleri, Türk Çadırı, Kerpiç Ev
|
