Öz: Giriş: Günümüz mimarisinde doğal ışık ya da yapay aydınlatma kullanımı sadece mekânların işlevsel gerekliliklerine cevap vermekte, mekânda yarattığı hissiyat ikincil planda kalmaktadır.. Işık ve ışığın yarattığı etki, doğu kültüründe birçok mistik düşünceye konu olmakta ve somut ürünlerde kullanımı göze çarpmaktadır. İranlı sanatçıların eserlerinde, Müslüman âlimlerin mistik düşüncelerin izlerini özellikle dini yapılarda görmek mümkündür. O topraklarda yaşayan âlimler arasında, İslam felsefecisi ve İşrak okulunun kurucusu Sohreverdi’nin (1765-1812) felsefesine göre tüm varlık nur (ışık), karanlık ise yokluktur. Bu felsefeci, varlıkların varoluş şansı ve epistemolojik değerinin ışıktan alındığını söyler. Bu düşüncede tüm ışıkların ve dolayısıyla varlıkların kaynağı, ışıkların ışığını ‘Tanrı’ olduğuna işaret etmektedir. Amaç: Işık, mekân aydınlatma işlevini gerçekleştirmesinin yanı sıra maneviyat ve hissiyatın yoğun olduğu cami gibi dini yapılarda mekân kullanıcısının günlük hayattan maneviyata geçiş yapmasındaki rolünü ortaya çıkarmaya çalışılmıştır. Yöntem: Bu çalışmada, betimsel bir yaklaşımla Sohreverdi felsefesinde yer alan ışık olgusunun İslam mimarisi üzerindeki yansımaları ve bu felsefedeki bakış açısının bir cami yapısındaki izleri irdelenecektir. Sınırlılıklar: Analiz edilen cami İran’ın güney batısında yer alan Şiraz kentindeki Nasir al Molk camisidir. Bu caminin seçim nedeni, mekân tasarımında ışık ve renk birlikteliğinin özgün bir atmosfer oluşturmasından kaynaklanmaktadır. Sonuç: Yapılan araştırma ve analizlere göre, Sohreverdi’nin felsefesindeki ışık ve karanlık tanımları ile Nasir al-Molk Camisindeki ışığın mimari unsurlara etkisi bir biri ile örtüşmektedir.
Anahtar Kelimeler: Camideki Işık Etkisi, Cami Yapıları, İslam ve Mimarlık
|
