İstanbul tarihi Türk mezarlıkları, Osmanlı dönemi ve sonrası mezarlıklarıdır. Bu mezarlıklarda bulunan mezar taşları taşınabilir kültür varlıklarındandır. Türklerin İslam dinini kabul ettikten sonra ortak İslami motifleri kullanmaları yanında eski kültürlerinden gelen motifleri de terk etmedikleri görülmektedir. İstanbul’daki tarihi mezar taşları üzerinde inanç kaynaklı ve sembolik motifler mevcuttur. Yazma eserlerden bu motifler araştırılmıştır. Bu inanç kaynaklı ve sembolik motiflerin başında çiçek motifleri (lale, gül, sümbül, çark-ı felek) gelmektedir. Diğerleri sırasıyla hat yazıları, ağaç, meyve ağacı ve meyve motifleri, geometrik motifler (hilal, ay, yıldız), hançer ve kandil motifleri gelmektedir.
Bu çalışmada İstanbul tarihi Türk mezar taşları ve bozulma nedenleri araştırılmıştır. İstanbul tarihi mezar taşlarının bozulma nedenleri iki gruba ayrılabilir. Bunlar sırasıyla iç (bünyesel) bozulma nedenleri ve dış etkilerle oluşan bozulma nedenleridir. Bozulma nedenlerinin başında atmosfer etkileri ve canlılara bağlı bozulma gelmektedir. Tarihi mezar taşlarının temizlenmesi mekanik ve kimyasal yöntemlerle yapılmaktadır.
Tarihi mezar taşlarının restorasyon aşamaları ise projelendirme, belgeleme (görünür belgeleme), bozulma nedenlerinin teşhisi, çevre temizliği, tarihi mezar taşının temizlenmesi (mekanik, kimyasal), tarihi mezar taşı sağlamlaştırma yöntemleri, tarihi mezar taşlarında yüzeysel koruma (çevresel, kimyasal) ve bakım yöntemleri olmak üzere yedi aşamada yapılmaktadır. Tarihi mezar taşlarının temizlenmesi mekanik veya kimyasal yöntemlerden biriyle veya birkaçıyla yapılır. Temizlenen mezar taşının daha uzun süre yaşayabilmesi için gerekirse taşa kimyasal sağlamlaştırıcı ve koruyucu malzemeler sürülmeli, düzenli aralıklarla bakımları yapılmalıdır.
Anahtar Kelimeler: Tarihi Mezar Taşı, İnanç Kaynaklı Motif, Mezar Taşı Bozulma Nedeni, Mezar Taşı Restorasyonu
|
