İslamiyet’te camiler, kutsal ve simgesel mekanlar olarak benimsenmiş ibadet yapılarıdır. Esasında camiler; Müslümanların toplanarak ibadet ettikleri, bunun yanı sıra bilgi paylaşımında bulundukları, eğitimin gerçekleştiği ve adalet işlerinin yürüdüğü karma kullanımlı mekanlardır. İlk ibadet mekanı Hz. Muhammed’in evi olarak kabul edilmiştir. Zamanla mekan gereksinimiyle camiler, ilk oluşumlarını göstermeye başlamış; dünyevi olanın dünyada kalacağına ve ahirete olan inanç, cami mimarisinin şekillenmesinde etkili olmuştur. Her dönemde coğrafi, iklimsel ve kültürel koşullarla siyasi yönetimlere bağlı olarak mevcut teknik imkanlar doğrultusunda gelişen cami mimarisi; zamanla belirli simgesel eleman ve biçimsel ifadelerle kalıplaşmış, tasarım açısından gelişimi kısıtlanmış ve klasik bir mimariye sabitlenmiştir. Bu klasik anlayış içinde var olan simgesel elemanlardan biri de mihraptır. Kıble yönünü işaret eden ve ibadeti yöneten imamın yerini vurgulayan mihrap, yüklendiği anlamsal boyutuyla da klasik cami mimarisinin en önemli unsurlarındandır. Kıble duvarı içine bir niş yerleştirilmesiyle oluşan mihrabın bu formu günümüze kadar değiştirilmeden ulaşmıştır. Günümüzde değişen ve gelişen teknolojik imkânlara ve malzeme olanaklarına rağmen geleneksel tasarımın ikon haline geldiği, çağdaş yorumların katılmadığı, kopya ve kimliksiz camiler inşa edilmektedir. Çağdaş yorumların katıldığı tasarımlar ise toplumun bazı kesimleri tarafından kabul görmezken, yenilik arayışı içinde olan kesimler için ilgi çekicidir. Bu çalışma kapsamında, günümüz malzeme ve teknolojisinin kullanıldığı 21. yüzyıl camileri ele alınmıştır. Çalışmada, farklı ve çağdaş yorumlarıyla klasik anlayışın dışına çıkan modern camilerin mihrap duvarı özelinde analiz edilmesi hedeflenmiştir. Bu amaçla, 2000 yılı ve sonrası, yurt içi ve dışında inşa edilmiş örnekler seçilerek, modern camilerde mihrabın kıble duvarındaki konumu ve niteliğinin yanı sıra tasarımcı tarafından nasıl ele alındığı araştırılmıştır.
Anahtar Kelimeler: cami mimarisi, modern cami, mihrap duvarı
|
