Öz: Giriş;İçinde bulunduğumuz dönemde insan yaşamı gereği şehircilik kavramı oldukça hızlı gelişmektedir. Beraberinde de birçok çevresel sorunu, aynı zamanda da psikolojik problemleri getirmektedir. İnsanlığın var olması ve yerleşik hayata geçmesiyle başlayan kentleşme, günümüze kadar hem biçimsel hem de yaklaşımsal olarak değişerek gelmiştir. Değişen kentler aynı zamanda sorunları ve aynı zamanda sürekli yenilenmeyi de beraberinde getirmiştir.
Kentleşmeyle beraber gelen küresel ısınma, ozon tabakasının incelmesi, doğal kaynakların yok olması, biyolojik çeşitliliğin azalması gibi sorunlar kentlerin daha fazla açık ve yeşil alanlara ihtiyacı olduğunu vurgulamaktadır.
Günümüzde değerini yitirmeye başlayan yeşil alanlar, gelişmiş ülkelerde hali hazırda bir çözüm arayışı bilincini uyandırsa da gelişmekte olan ülkeler bu duruma engel olamamaktadır. Ancak küresel ısınma gibi tüm dünyayı etkileyen olaylar bu kentleşme trendi içerisinde kaybolan peyzaj değerlerini tekrar hatırlatmaktadır.
Dolayısıyla kent planlaması ve tasarımı konusunda farklı arayışlara sebep olmuştur. Bu arayışlar ortaya çıkan sorunlarla birlikte gelişmiş ve çözüm odaklı yaklaşımlar olmuştur. Bu yaklaşımların en popüler olanlarından biri peyzaj şehirciliğidir. Yaklaşımın içeriğinin çok net olmamasına karşın kentlerde peyzaj tabanlı hareket edilmesini öngörür.Peyzaj şehirciliği kavramı, kentleşme
sürecinde ekolojik yaklaşımların daha fazla göz önüne alınması ve peyzaj mimarlığı
disiplinin ön plana çıkmasını sağlamayı başarmıştır.Sadece Türkiye değil, birçok gelişmiş
ülkede dahi göz ardı edilen peyzaj planlama kavramı ve çalışmalarının da bu tartışmalarla birlikte konuşulur olmaya başlamıştır. Ülkesel ölçekte ve ciddi bir bütçe ile gerçekleştirilmesi
düşünülen kentsel dönüşüm projelerinin varlığı ve ülkemizde planlama kademelerinde
peyzaj planlamanın göz ardı edildiği düşünüldüğünde, peyzaj şehirciliği kavramını hem
mesleki anlamda tanınırlığın artırılması ve peyzaj planlanın gerekliliğine dikkat çekilmesi için önemli fırsatlar sunmaktadır.
Bu yaklaşım öncülüğünde ekolojik olarak büyük tahribat yaşamış, kent merkezinde kentleşmenin gerisinde kalmış Kahramanmaraş-Elbistan Dr. Hasanbey Caddesi üzerinden önerilerde bulunulmuştur.
Amaç:Bu çalışmada değişen kentler ışığında ortaya çıkan şehircilik akımlarını,şehircilik akımları içerinde peyzaj değerlerinin ve peyzaj mimarlığının yerini ve ayrıca peyzaj şehircili kavramının uygulanabilirliğini incelemeyi amaçlamaktadır.
Kapsam: Bu araştırma kapsamında, peyzaj planlama ve tasarım çalışmalarına yön verecek olan peyzaj şehirciliği kavramı çerçevesinde örnek bir çalışma alanı seçilmiştir. Çalışmanın ana materyalini peyzaj şehirciliği yaklaşımının uygulanacağı Köprübaşı mahallesi ve Dr Hasanbey Caddesi ile ilgili edinilen tüm yazılı, sözlü ve görsel materyaller oluşturmaktadır.
Sınırlılıklar:Araştırma Yüksek maliyet ve zaman gerektirdiğinden dolayı Elbistan ilçesi,Köprübaşı mahallesi ve Dr Hasanbey Caddesi ile sınırlandırılmıştır.
Yöntem: Belirlenen çalışma alanına ilişkin peyzaj şehirciliği kuramının deneyimlenmesi bağlamında gerçekleştirilecek çalışmalara altlık oluşturacak peyzaj envanteri literatür çalışmaları ile başlamış, arazi ve büro çalışmaları ile devam etmiştir. Bu amaç doğrultusunda peyzaj şehirciliği kavramı konusunda yapılmış kaynaklar taranmış ve uygun yöntem geliştirilmeye çalışılmıştır.
Çalışma amacının ve alanının belirlenmesinin ardından envanterin oluşturulması ve daha sonra oluşturulacak öneri alan kullanımları ve peyzaj tasarımına ulaşabilmek için arazi ve büro olmak üzere iki bölümde çalışmalar gerçekleştirilmiştir(Şenöz ve ark., 2014).
kış döneminde aralıklı tarihlerle gidilmiş ve alana ilişkin fotoğraflar çekilmiştir. Ayrıca beldede yaşayan yerel halk gözlemlenmiş ve yaşayışları incelenmiştir.
Bulgular: Çalışma kapsamında araştırma bulgusu olarak arazi çalışmaları ve mevcut verilerden faydalanılarak alanın özelliklerini, yapıların durumlarını ve mekânsal niteliklerini belirlenmiştir. Köprübaşı mahallesinin daha yaşanılır ekolojik bir kent olması ve turistik açıdan cazip bir hale getirilebilmesi için öneri alan kullanımları sunulmuştur. Yapılarda peyzaj şehirciliği doğrultusunda düşünülen müdahaleler ve öneri kullanımlar sonrasında, çalışma alanındaki sokaklar, sokakların yapıları ve yeşil alanlarla ilişkisi irdelenerek, bazı sokak iyileştirilme çalışmaları ve açık alan kullanımlarına yönelik öneriler getirilmiştir.
Yapılaşma,su kullanımı,açık ve yeşil alan oluşturulması konularına öncelik verilmesi gerektiği önerilerde detaylandırılmıştır.
Sonuç: Günümüzde yapılan çalışmalara bakıldığında peyzaj tasarımı ve planlamasının aynı bağlamda ilerleyemediği görülmektedir. Planlama kararlarının alınmamış olması yapılan tasarımları da bazen etkisiz hale getirmektedir.
Peyzaj şehirciliği kavram olarak tam temellere dayandırılmamış bir yaklaşım olsa da bu bağlamda hazırlanan High Line Projesi, Fresh Kılls, Detroit gibi örnekler peyzaj mimarlığı kavramının tekrar hatırlanmasına, öneminin vurgulanmasına ve uzun süreçlerde büyük kazanımlar sağlanacağını göstermiştir.
Bu bağlamda çalışma alanı olarak seçilen ve çok eski yerleşim alanı olan Köprübaşı mahallesi peyzaj temellerini içerisinde barındırmaması dolayısıyla hem ekolojik olarak hem de yapısal olarak kötü sonuçlanmıştır.
Önerilen çalışmalarla birlikte kent içerisinde bulunan bu alan hem kent imajını yenileyecek aynı zamanda kentsel dönüşümünü ekolojik tabanlı gerçekleştirmiş olacaktır. Alanda bulunan ve son derece kıymetli olan su ögesi yapılan doğru çalışmalarla hem önemli bir rekreasyon alanı hem büyük ölçüde turist çekebilecek özelliklerdedir.
Anahtar Kelimeler: Peyzaj Şehirciliği, Şehircilik Akımları, Peyzaj Tasarımı
|
