Öz: Alüminyum ve alüminyum alaşımlarının kaynak yöntemlerinde, ergitme ve katı hal kaynak yöntemleri olmak üzere ağırlıklı olarak iki kaynak yöntemi kullanılır. Katı hal kaynak yöntemlerinden olan Sürtünme Karıştırma Kaynağı (SKK) ile daha az enerji sarf edilerek porozite, çatlak veya deformasyon meydana gelmeden düşük birleşme sıcaklığında ve kısa kaynak süresi ile başarılı bir şekilde birleştirmeler yapılabilmektedir. Bu kaynak yönteminde önemli parametreler, takımın ilerleme hızı, takımın devir hızı, uç malzemesi, uç omuz çapı, pim çapı, batma derinliği ve malzeme parça kalınlığıdır. Amaç: Bu çalışmada, SKK yapılan AA6082-T6 ve AA5182-H111 alaşımlarının literatür çalışmaları irdelenmiştir. Yapılacak Yüksek Lisans çalışması için takım pim profili, takım dönme hızı, takım ilerleme hızı, ısı girdisi gibi önemli SKK parametre etkilerinin literatür incelemesi amaçlanmıştır. Kapsam: Çalışma, SKK yöntemi ile birleştirilen AA5182-H111 ve AA6082-T6 alaşımlarının farklı işlem parametrelerinin belirlenmesi için irdelenen literatür çalışmalarının bir kısmını içermektedir. Bulgular: Rodrigues (2010), AA5083-H111 ve AA6082-T6 alaşımlarının kaynaklanabilirliğini ve iki malzemenin kaynak sonrası özelliklerini karşılaştırmıştır. Malzemelerin yüksek hızlarda SKK ile kaynaklanabileceği sonucuna varmıştır. Tronci (2013), AA5182-H111 ve AA5083-H111 alaşımlarını SKK ile birleştirerek işlem parametrelerinin 1 mm kalınlıktaki malzemenin kaynak özelliklerine etkisini incelemiştir. Kaynak sırasında ısı girdisinin azalmasının kaynak bölgesinde mekanik dayanımı artırdığını saptamış, bunun için uç dönme hızının artırılmasının gerektiği ifade etmiştir. Leitao (2009), 1 mm kalınlığında AA5182-H111 ve AA6016-T4 alaşımlarının kaynaklarının gerilme davranışı, mikrosertlik testleri ve mikroyapısal analizlerini incelemiştir. Kaynak bölgesinin sünekliğinin temel malzemeye göre büyük oranda azaldığını belirtmiştir. Daniolos ve Pantelis (2016), AA7075-T651 ve AA6082-T6 alaşımlarının kaynak sonrası mikro ve makroyapılarını, mikrosertliklerini ve çekme sonuçlarını incelemişlerdir. Emiralioğlu (2017), 5 mm kalınlığında AA6082-T6 ve AA7075-T651 alaşımlarının kaynağında, farklı dönme hızı, ilerleme hızı ve pim profillerini kullanmıştır. Üçgen pim profiline sahip takım dönme hızının takım ilerleme hızına oranının 10’dan yüksek olduğunda ısı girdisine bağlı olarak kaynak işlemlerinin başarılı olduğunu; helisel ve beşgen pimlerde ise daha düşük oranlar elde edildiğini söylemiştir. Aval (2015), AA6082 ile AA7075 ile yapılan kaynaklarda pim profili değişken olarak alınmıştır. Üç oluklu üçgen pim profilinin kareye göre daha yüksek sıcaklık oluşturduğunu ve kaynak uzunluğuna bağlı olarak ısı girdisi etkisinin önemli ölçüde arttığını ifade etmiştir. Costa ve arkadaşları (2017), AA6082-T6 sabit bir takım dönüş hızı (600 dev/dak) ve dişli olmayan bir konik pim takımı kullanılarak 250 ila 1600 mm/dak arasında değişen takım ilerleme hızlarında kaynağı gerçekleştirilmiştir. Takım ilerleme hızının artırılmasının kaynak kusurlarını arttırdığını saptamışlardır. Donatus ve arkadaşları (2015), AA5083-O ve AA6082-T6 alaşımlarının kaynak sonrası korozyona olan duyarlılıklarını araştırmışlardır. Her iki alaşımın ısıdan etkilenen bölgelerindeki mikroyapıları irdelemişlerdir. Donatus ve arkadaşları (2015), AA5083-O ve AA6082-T6 alaşımlarının farklı sürtünme karıştırma kaynaklarındaki akış şekillerini irdelemişlerdir. Malzemenin ilerleyen taraftan geri çekilme tarafına doğru daha fazla aktığı ama karışmadığını gözlemlemişlerdir. En iyi tanelerin geri çekilme tarafında takım kenarına en yakın bölgelerde mevcut olduğunu ifade etmişlerdir. Ullegaddi ve arkadaşları (2015), AA-6082-T6 malzemesinde farklı takım omuz profilleri ve farklı dönüş hızlarında SKK uygulamışlardır. Konik dişli pimli içbükey omuzun, düz omuz, eş merkezli omuz, kaydırma omuza göre en uygun sonucu verdiğini belirtmişlerdir. Sonuç: Yapılan literatür çalışmalarında, iki farklı Alümiyum alaşımının sürtünme karıştırma kaynağında genellikle takım ilerleme ve dönme hızlarının kaynak kalitesini etkilediği; kaynak ilerleme hızının yüksek, takım dönme hızının düşük olduğu durumlarda deney sonuçlarının daha başarılı olduğu fakat hızın çok artması durumunda kaynak kalitesinin kötüleştiği görülmüştür. Isı girdisinin azalmasının mekanik dayanımı artırdığı, üçgen pim profilinde ısı girdisine bağlı olarak daha iyi özellikler elde edildiği gibi sonuçlara varılmıştır. İncelenen literatür çalışmalarının hepsi özette verilememiş olup en uygun parametrelerin irdelenmesi bilimsel çalışmalarda günümüzde de devam etmektedir.
Anahtar Kelimeler: Sürtünme karıştırma kaynağı, AA6082-T6, AA5182-H111, Pim profili, Isı girdisi.
|
